آهن زیر آوار بحران؛ سه‌نرخی شدن گازوئیل، اعتصاب کامیون‌داران و خاموشی تولید
بحران سه‌گانه در بازار آهن‌آلات: از گازوئیل سه‌نرخی تا اعتصاب کامیون‌داران و کمبود برق
در هفته‌های اخیر، بازار آهن‌آلات کشور تحت تأثیر مجموعه‌ای از بحران زیرساختی و اقتصادی، با نوسانات شدید قیمتی و کاهش عرضه مواجه شده است. از جمله این عوامل می‌توان به سه‌قیمته شدن گازوئیل، اعتصاب گسترده کامیون‌داران، و کمبود برق در بخش تولید اشاره کرد.
در گذشته، نرخ گازوئیل برای ناوگان حمل‌ونقل سنگین، یکنواخت و قابل پیش‌بینی بود. اما با اجرای طرح جدید، گازوئیل به سه نرخ متفاوت تقسیم شده که شامل نرخ یارانه‌ای، نیمه‌آزاد، و آزاد است. این تغییر باعث شده است که هزینه حمل‌ونقل آهن‌آلات مانند میلگرد، تیرآهن، ورق سیاه، پروفیل، نبشی و ناودانی افزایش یابد.
بحران انرژی و چالش جدید صنعت فولاد ایران
افزایش ناگهانی قیمت گازوئیل از ۳۰۰ تومان به ۳۰ هزار تومان، ضربه تازه‌ای به پیکر نیمه‌جان صنایع کشور وارد کرده است. در شرایطی که خاموشی‌های گسترده، تولید را با وقفه‌های پیاپی مواجه کرده‌اند، بسیاری از کارخانه‌ها برای ادامه فعالیت به ژنراتورهای دیزلی روی آورده بودند. اما حالا با رشد سرسام‌آور قیمت سوخت، این گزینه هم از دسترس خارج شده است.
برخی فعالان صنعت فولاد، به‌ویژه در حوزه نورد و ذوب، اعلام کرده‌اند که با ادامه این روند، تأمین برق حتی برای بخش‌های حیاتی مانند روشنایی، کنترل تجهیزات و راه‌اندازی کوره‌ها نیز به مشکلی جدی تبدیل شده است. یکی از مدیران این حوزه در گفت‌وگویی با رسانه‌ها عنوان کرده:
«تا دیروز حداقل می‌توانستیم با استفاده از ژنراتور، بخشی از نیاز حیاتی را جبران کنیم؛ اما امروز با قیمت جدید گازوئیل، روشن‌کردن دیزل هم دیگر ممکن نیست. تولید فقط روی کاغذ باقی مانده است.»
او همچنین اضافه کرده:
«در برخی واحدهای نورد، میزان برق روزانه به ۶ ساعت کاهش یافته؛ در حالی که فقط راه‌اندازی پیش‌کوره و تجهیزات ذوب، حدود ۴ ساعت زمان می‌برد. این یعنی نهایتاً کمتر از دو ساعت زمان مفید برای تولید باقی می‌ماند.»
تأثیر بحران برق بر زنجیره تأمین آهن‌آلات
در حال حاضر بسیاری از کارخانه‌های تولیدی که تأمین محصولات فولادی نظیر میلگرد، تیرآهن و ورق سیاه را بر عهده دارند، با کاهش شدید ظرفیت تولید روبرو شده‌اند. این موضوع نه‌تنها قیمت‌ها را در بازار دستخوش نوسان کرده، بلکه زمان تحویل کالا را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
قطعی برق، افزایش بهای انرژی و حذف گزینه‌های جایگزین، ترکیبی از بحران‌های همزمان را ایجاد کرده‌اند. اگر این وضعیت ادامه یابد، به‌خصوص واحدهای کوچک و متوسط که توان تحمل چنین فشارهایی را ندارند، در معرض تعطیلی کامل قرار خواهند گرفت.
اعتصاب کامیون‌داران: توقف در زنجیره تأمین آهن
با افزایش هزینه سوخت و نبود حمایت کافی، بسیاری از کامیون‌داران تصمیم به اعتصاب گرفته‌اند. نتیجه این اعتصاب‌ها، کاهش جدی در حمل‌ونقل بین کارخانه‌ها و بازارهای آهن‌آلات است. به‌ویژه در محصولاتی که نیاز به حمل سریع دارند، مثل میلگرد آجدار، ورق گالوانیزه، و تیرآهن سنگین، کمبود در بازار مشاهده می‌شود.
پیامدهای اعتصاب:
تأخیر در تحویل سفارشات خریداران از سایت‌هایی مانند آهن یک دو سه.
کمبود موجودی در انبارها و بالا رفتن نرخ روزانه برخی از محصولات.
افت اعتماد در بازار ساخت‌وساز به دلیل عدم دسترسی سریع به آهن‌آلات موردنیاز.
تاثیر بر قیمت نهایی محصولات آهنی:
افزایش هزینه حمل از کارخانه به انبارها و بازارهای مصرف.
نوسانات قیمت در صفحه‌های محصولاتی مانند قیمت میلگرد امروز، قیمت تیرآهن، و قیمت ورق سیاه.
کاهش سوددهی برای بنگاه‌های فروش آهن و در نتیجه بالا رفتن قیمت برای مصرف‌کننده نهایی.
بحران برق و خاموشی کارخانه‌ها: توقف در تولید آهن‌آلات
یکی دیگر از عوامل مهم و تأثیرگذار، کمبود برق و قطعی مداوم در کارخانه‌های تولید آهن و فولاد است. بسیاری از کارخانه‌های معتبر مانند ذوب‌آهن اصفهان، فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و فولاد نیشابور در ماه‌های اخیر، با کاهش شدید ساعات کاری و توقف خطوط تولید مواجه شده‌اند.
تأثیر خاموشی‌ها بر بازار:
کاهش تولید محصولات پرمصرفی مثل میلگرد A3، نبشی، و ناودانی.
افزایش قیمت به دلیل کاهش عرضه نسبت به تقاضا.
عدم امکان تنظیم قراردادهای پروژه‌های عمرانی به دلیل نبود ثبات در بازار آهن.
تأثیرات ترکیبی این بحران‌ها بر صنعت آهن
با تلاقی همزمان این سه بحران، بازار آهن با نوعی آشفتگی ساختاری و بی‌ثباتی قیمتی مواجه شده است.
نتایج ملموس در بازار:
افزایش قیمت برخی اقلام تا ۲۰ درصد طی یک ماه گذشته.
رشد تقاضا برای محصولات انبارشده و کاهش موجودی در بازار.
افزایش اختلاف قیمت بین آهن تحویلی درب کارخانه و تحویل در محل پروژه.
راهکارهای پیشنهادی برای خریداران آهن‌آلات
با توجه به وضعیت فعلی، خریداران آهن‌آلات برای کاهش ریسک و هزینه‌ها می‌توانند از راهکارهای زیر بهره‌مند شوند:
خرید از منابع معتبر با انبار اختصاصی
رصد لحظه‌ای قیمت‌ها
برنامه‌ریزی پیش از موعد برای پروژه‌ها و تأمین زودهنگام مصالح اصلی.
استفاده از مشاوره تخصصی فروشندگان آهن برای انتخاب محصولات مناسب با شرایط بازار.
تأثیر بر پروژه‌های ساختمانی و عمرانی کشور
پروژه‌های عمرانی و ساختمانی یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آهن‌آلات هستند. هرگونه اختلال در بازار آهن می‌تواند باعث توقف یا تعویق پروژه‌ها شود. بسیاری از پیمانکاران با مشکلاتی نظیر افزایش ناگهانی قیمت میلگرد آجدار A3 یا کمبود تیرآهن نمره ۱۴ در بازار مواجه شده‌اند.
مشکلات اجرایی در پروژه‌ها:
افزایش هزینه ساخت اسکلت فلزی.
کاهش دسترسی به محصولات خاص مانند ورق آجدار یا پروفیل سنگین.
نیاز به جایگزینی برخی مصالح به دلیل نبود کالا.
اثرات روانی بر بازار و سرمایه‌گذاران
نوسان‌های پیاپی در بازار آهن‌آلات علاوه بر اثرات واقعی، تأثیر روانی زیادی بر بازار و سرمایه‌گذاران دارد. بسیاری از فعالان این حوزه، به دلیل عدم قطعیت در قیمت‌ها و کمبود موجودی، از ورود به بازار خودداری می‌کنند.
واکنش بازار به بی‌ثباتی:
افزایش خرید هیجانی برای ذخیره‌سازی کالا.
کاهش خریدهای عمده به‌دلیل ترس از افت ناگهانی قیمت.
ایجاد تقاضای کاذب در محصولات پرمصرفی نظیر میلگرد یا تیرآهن.
آینده بازار آهن‌آلات در صورت تداوم بحران
در صورت ادامه‌دار شدن بحران‌ها، بازار آهن‌آلات ممکن است دچار تغییرات ساختاری شود. از جمله این تغییرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سناریوهای احتمالی:
افزایش واردات آهن‌آلات: در صورت کمبود داخلی، برخی واردکنندگان اقدام به واردات میلگرد، تیرآهن و ورق خواهند کرد.
رشد بازارهای جایگزین: استفاده از مصالح سبک‌تر یا ترکیبات کامپوزیتی در پروژه‌ها.
افزایش قیمت جهانی مواد اولیه: به دلیل بالا رفتن تقاضا در بازارهای موازی.
مشاهده قیمت تیرآهن 16 احرامیان یزد
حمل‌ونقل ریلی به عنوان راه‌حل جایگزین
با توجه به ظرفیت بالای حمل بار در سیستم ریلی، استفاده از قطار می‌تواند بخشی از مشکلات زنجیره تأمین را کاهش دهد. متأسفانه سهم حمل ریلی آهن‌آلات در ایران هنوز بسیار محدود است.
مزایای حمل ریلی:
کاهش مصرف سوخت گازوئیل و هزینه‌های مرتبط.
ایمنی بالاتر در حمل بارهای سنگین مثل ورق‌های ضخیم و کویل ورق گرم.
کاهش فشار ترافیکی و آلودگی هوا در مسیرهای پرتردد.
پیشنهاداتی برای دولت و سیاست‌گذاران
برای جلوگیری از بحران‌های جدی‌تر در صنعت آهن و صنایع مرتبط، لازم است که نهادهای دولتی اقدامات فوری اتخاذ کنند:
راهکارهای کلان:
تثبیت نرخ سوخت برای ناوگان حمل مصالح ساختمانی.
اولویت‌دهی به تأمین برق کارخانه‌های فولادی در تابستان.
حمایت از لجستیک زنجیره تأمین آهن با ارائه سوبسیدهای حمل‌ونقل.
توسعه زیرساخت ریلی برای حمل محصولات سنگین مانند تیرآهن و ورق‌های ضخیم.
