آیا می‌توان میلگرد را بیمه کرد؟
نگاهی به مفهوم بیمه‌پذیری در بازار آهن ایران
بازار آهن‌آلات در ایران، بازاری است پرتلاطم و پرریسک؛ از نوسانات لحظه‌ای قیمت‌ها گرفته تا خطرات فیزیکی مانند شکستگی، خوردگی، سرقت و حتی نوسانات حمل‌ونقل. در این میان، یکی از پرسش‌هایی که ذهن بسیاری از مهندسان، کارفرمایان پروژه‌های ساختمانی و خریداران عمده آهن را به خود مشغول کرده بیمه است:
آیا می‌توان میلگرد را بیمه کرد؟
با توجه به ارزش بالای میلگرد در پروژه‌های عمرانی، بررسی امکان بیمه‌پذیر بودن آن، ضرورتی جدی در مدیریت ریسک‌های اقتصادی و اجرایی محسوب می‌شود. این مقاله به بررسی دقیق این موضوع از منظر بیمه‌ای، اقتصادی، حقوقی و عملیاتی می‌پردازد و نگاهی تحلیلی به وضعیت بیمه‌پذیری میلگرد در بازار آهن ایران دارد.
بیمه‌پذیری چیست و چه شرایطی دارد؟
بیمه‌پذیری به معنای امکان قرار دادن یک دارایی، فعالیت یا شخص تحت پوشش بیمه‌نامه است. اما برای اینکه کالایی مانند میلگرد آجدار، میلگرد ساده یا میلگرد صنعتی بیمه‌پذیر باشد، باید چند شرط کلیدی فراهم شود:
قابلیت ارزش‌گذاری شفاف بر اساس قیمت روز
وجود مستندات رسمی مالکیت یا خرید محصول
امکان پیش‌بینی ریسک‌های خسارت‌زا
وجود یک بستر قانونی و فنی برای نظارت بر شرایط نگهداری یا حمل کالا
با توجه به شرایط فوق، می‌توان گفت میلگرد در برخی موقعیت‌ها (مثلاً در حمل‌ونقل بین شهری یا صادراتی) قابلیت بیمه شدن دارد، اما در سایر شرایط ممکن است محدودیت‌هایی وجود داشته باشد.
انواع بیمه‌هایی که می‌توان برای میلگرد تعریف کرد
1. بیمه حمل‌ونقل میلگرد
این بیمه‌نامه برای پوشش ریسک‌هایی نظیر تصادف، سرقت، آتش‌سوزی، واژگونی کامیون یا ریزش بار صادر می‌شود.
برای مثال، اگر شما قصد دارید چند تُن میلگرد A3 نیشابور را از انبار کارخانه به محل پروژه‌ای در شیراز منتقل کنید، می‌توانید با همکاری با شرکت‌های بیمه، بیمه‌نامه باربری داخلی تهیه کنید. این نوع بیمه بسته به ارزش بار و طول مسیر، هزینه‌ای بین 0.5 تا 1.5 درصد ارزش کل بار خواهد داشت.
2. بیمه انبار میلگرد
میلگردهایی که به مدت طولانی در محل پروژه یا انبارهای بزرگ نگهداری می‌شوند، در معرض آسیب‌هایی چون زنگ‌زدگی، خوردگی سطحی، رطوبت، دفرمه شدن یا حتی سرقت قرار دارند.
بیمه انبارداری یا بیمه موجودی کالای انبار شده، برای چنین مواردی طراحی شده است. در پروژه‌های ساختمانی بزرگ مانند ساخت سازه‌های فولادی در مناطق صنعتی یا مناطق آزاد تجاری، این نوع بیمه از اهمیت بالایی برخوردار است.
3. بیمه مالی نوسانات قیمت میلگرد
هرچند در ایران رایج نیست، اما در کشورهای توسعه‌یافته، برخی شرکت‌های فعال در بازار فولاد از ابزارهایی مانند بیمه نوسانات قیمت یا قراردادهای آتی (Futures) استفاده می‌کنند.
در این روش، قیمت محصول برای آینده قفل می‌شود تا از زیان ناشی از نوسانات شدید قیمت جلوگیری شود. شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، با گسترش پلتفرم‌های معاملاتی در بازار آهن ایران، این نوع پوشش‌ها نیز فراهم شود.
چالش‌های بیمه‌کردن میلگرد در ایران
نبود شفافیت در بازار
نوسانات سریع و نبود سامانه‌های یکپارچه قیمت‌گذاری، امکان ارزش‌گذاری دقیق میلگرد را برای شرکت‌های بیمه سخت کرده است. این چالش به‌ویژه در هنگام نوسان نرخ ارز بیشتر نمایان می‌شود.
مشکلات حمل و نبود بیمه اجباری
بسیاری از بارهای آهنی مانند تیرآهن، ورق سیاه، ناودانی و میلگرد آجدار توسط رانندگان آزاد و بدون بیمه‌نامه حمل می‌شوند. در صورت تصادف یا سرقت، جبران خسارت به‌سختی انجام می‌شود.
ریسک بالا برای بیمه‌گر
از دید شرکت‌های بیمه، بیمه‌کردن بارهایی مانند میلگرد به دلیل احتمال بالای خوردگی، شکستن یا آسیب‌دیدگی در زمان بارگیری و تخلیه، سطح ریسک بالایی دارد. این امر باعث می‌شود برخی شرکت‌ها از صدور بیمه‌نامه برای میلگرد امتناع کنند یا حق بیمه‌های سنگینی مطالبه نمایند.
راهکارهایی برای افزایش بیمه‌پذیری میلگرد
استفاده از بارنامه رسمی و بارچین حرفه‌ای
داشتن بارنامه رسمی با ذکر دقیق وزن، نوع، برند، و مقصد میلگرد، نخستین قدم برای افزایش احتمال دریافت بیمه است.تهیه میلگرد از برندهای معتبر با گواهی کیفیت
خرید میلگرد از تولیدکنندگانی نظیر ذوب‌آهن اصفهان، فولاد ظفر بناب، میانه یا تیکمه‌داش که گواهی‌نامه‌های استاندارد ملی دارند، می‌تواند فرآیند بیمه را ساده‌تر کند.عقد قرارداد رسمی با شرکت حمل‌ونقل دارای بیمه‌نامه کامل
استفاده از کامیون‌هایی که تحت پوشش بیمه مسئولیت باربری هستند، احتمال دریافت غرامت را در صورت حادثه بالا می‌برد.نگهداری استاندارد میلگرد در انبار
انبار میلگرد باید مسقف، دارای کف خشک، تهویه مناسب و دارای تجهیزات ضدزنگ باشد تا بیمه‌گر حاضر به ارائه بیمه‌نامه برای دوره نگهداری شود.
آیا بیمه میلگرد برای فروشنده هم مفید است؟
نه‌فقط خریداران، بلکه فروشندگان آهن نیز از بیمه‌کردن بارهای خود بهره می‌برند. فرض کنید فروشنده‌ای سفارش فروش چند تُن میلگرد A4 آجدار سایز ۲۰ را از کارخانه فولاد کویر به یک پروژه در تبریز ارسال کرده؛ در صورت وقوع تصادف و از بین رفتن بار، فروشنده بدون بیمه دچار زیان هنگفت خواهد شد. با بیمه‌کردن بار، او می‌تواند با خیال راحت بار جدیدی تهیه و ارسال کند بدون اینکه بار مالی سنگینی متوجه‌اش شود.
آینده بیمه در صنعت آهن و فولاد ایران
با رشد بازار آنلاین و دیجیتال‌شدن فرآیندهای خرید آهن‌آلات، شرکت‌هایی مانند «آهن یک دو سه» که خدمات سریع، مطمئن و شفاف ارائه می‌دهند، می‌توانند پیشگام در ارائه خدمات بیمه بار آهن‌آلات شوند. این امر باعث می‌شود:
خریداران اعتماد بیشتری به خرید آنلاین پیدا کنند
هزینه‌های پنهان ناشی از حوادث غیرمترقبه کاهش یابد
همکاری مستقیم با شرکت‌های بیمه‌گر منجر به طراحی محصولات بیمه‌ای جدید مانند «بیمه پروژه عمرانی با محوریت میلگرد» شود
مقایسه با کشورهای پیشرو در صنعت فولاد
در کشورهای صنعتی مانند آلمان، چین و آمریکا، بیمه‌پذیری محصولات فولادی از جمله میلگرد، بخشی جدایی‌ناپذیر از زنجیره تأمین مصالح ساختمانی است.
به‌عنوان مثال، در بازار چین، شرکت‌های بیمه خصوصی و دولتی قراردادهای ویژه‌ای برای حمل‌ونقل، نگهداری و حتی کیفیت مواد اولیه فولادی ارائه می‌دهند. این بیمه‌نامه‌ها نه تنها شامل میلگرد، بلکه شامل کالاهایی چون ورق گالوانیزه، تیرآهن، نبشی و ناودانی نیز می‌شوند.
در اروپا نیز بسیاری از تولیدکنندگان میلگرد، بیمه تضمین کیفیت یا گارانتی مصالح ساختمانی برای مشتریان خود صادر می‌کنند. این کار، اعتمادسازی بالایی ایجاد کرده و موجب افزایش سرعت خرید و فروش آنلاین آهن‌آلات شده است.
این مقایسه نشان می‌دهد که ایران نیز در صورت توسعه زیرساخت‌های بیمه‌ای در صنعت فولاد، می‌تواند زمینه‌ساز رونق بیشتر در بازار آهن شود.
نقش بیمه در پروژه‌های عمرانی بزرگ و ملی
پروژه‌هایی مانند ساخت پل‌های بزرگراهی، مترو، برج‌های مسکونی و مناطق آزاد تجاری نیازمند حجم عظیمی از میلگرد و مقاطع فولادی هستند. هرگونه حادثه در فرآیند حمل یا نگهداری این اقلام می‌تواند پروژه را با تأخیر و خسارت اقتصادی بالا مواجه کند.
در چنین شرایطی، داشتن بیمه‌نامه حمل یا بیمه موجودی انبار به پیمانکاران بزرگ این اطمینان را می‌دهد که در صورت بروز هرگونه حادثه، پروژه متوقف نمی‌شود و خسارت‌ها جبران خواهد شد.
برای مثال در پروژه‌ای مانند احداث شهرک صنعتی در چابهار، بارهایی شامل چند صد تن میلگرد از کارخانه‌هایی نظیر فولاد خراسان یا ذوب‌آهن اصفهان ارسال می‌شوند. بیمه‌کردن این محموله‌ها نه‌تنها از نظر اقتصادی هوشمندانه است، بلکه از منظر قانونی نیز در قراردادهای EPC الزامی می‌شود.
تاثیر بیمه‌پذیری میلگرد بر اعتماد سرمایه‌گذاران
در شرایطی که بازار آهن تحت تأثیر نوسانات ارزی و سیاست‌گذاری‌های لحظه‌ای قرار دارد، سرمایه‌گذاران پروژه‌های ساختمانی به دنبال راه‌هایی برای مدیریت ریسک هستند. بیمه‌پذیر بودن میلگرد می‌تواند به‌عنوان یک ابزار اطمینان‌بخش، اعتماد سرمایه‌گذاران به ورود به بازار ساخت‌وساز را افزایش دهد.
از سوی دیگر، شرکت‌هایی که در فروش آهن‌آلات خدمات بیمه ارائه می‌دهند، در مقایسه با رقبا از اعتبار و اعتماد بالاتری برخوردار خواهند شد. به‌همین دلیل، ارائه گزینه “بیمه بار” به‌عنوان بخشی از خدمات فروش می‌تواند مزیت رقابتی مهمی برای برندهایی چون آهن یک دو سه ایجاد کند.
مشاهده قیمت تیرآهن 18 یزد در سایت آهن یک دو سه.
نمونه‌هایی واقعی از خسارت‌ها به دلیل نبود بیمه
برای درک بهتر اهمیت بیمه، به چند مثال از خسارت‌هایی که در نبود پوشش بیمه‌ای رخ داده، اشاره می‌کنیم:
در سال ۱۴۰۰، در مسیر اصفهان به بندرعباس، کامیونی حامل ۲۰ تن میلگرد دچار واژگونی شد. به دلیل نداشتن بیمه‌نامه باربری، مالک بار مجبور به پرداخت ۸۰۰ میلیون تومان خسارت از جیب خود شد.
در یکی از پروژه‌های عمرانی تهران، بار میلگرد در انبار پروژه به مدت ۶ ماه در فضای روباز و مرطوب نگهداری شد. زنگ‌زدگی گسترده باعث کاهش کیفیت سازه و تعویض مجدد مقاطع شد که میلیون‌ها تومان هزینه به پیمانکار تحمیل کرد.
در جنوب کشور، به دلیل رطوبت بالا، میلگردهای بدون روکش یا بسته‌بندی مناسب دچار خوردگی سطحی شدند. اگر بیمه انبارداری مناسب وجود داشت، هزینه تعویض یا نوسازی این میلگردها توسط شرکت بیمه پرداخت می‌شد.
نقش فناوری در تسهیل بیمه‌پذیری میلگرد
با پیشرفت فناوری‌های دیجیتال، فرایند صدور بیمه‌نامه برای محصولات فولادی نیز می‌تواند ساده‌تر و دقیق‌تر شود. برای مثال:
استفاده از QR Code روی بسته‌های میلگرد برای رهگیری بار
بهره‌گیری از پلتفرم‌های آنلاین قیمت‌گذاری آهن‌آلات مانند «آهن یک دو سه» برای تعیین ارزش بیمه‌ای
اتصال سامانه‌های فروش به سامانه‌های بیمه‌گر برای صدور آنی بیمه‌نامه
همچنین توسعه قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) در بستر بلاکچین، می‌تواند در آینده‌ای نزدیک فرآیند بیمه محصولات فولادی را شفاف، سریع و قابل اعتمادتر کند.
مشاهده قیمت روز میلگرد در سایت آهن یک دو سه.
پیشنهادهای عملی برای شرکت‌ها و خریداران
برای فروشندگان:
همکاری با شرکت‌های بیمه و ارائه بیمه‌نامه به‌صورت اختیاری یا الزامی به خریدار
صدور فاکتور رسمی با مشخصات دقیق بار جهت تسهیل صدور بیمه‌نامه
آموزش نیروهای بارچین برای جلوگیری از آسیب‌های فیزیکی به میلگرد
برای خریداران:
استعلام دقیق درباره بیمه حمل هنگام خرید آنلاین میلگرد
ترجیح خرید از شرکت‌هایی با امکان بیمه‌کردن بار
بررسی شرایط انبار و توجه به ریسک خوردگی در محل نگهداری
وقتی فولاد هم نیاز به چتر حمایتی دارد
بیمه‌پذیر کردن میلگرد در ایران نه یک ایده تخیلی، بلکه یک نیاز واقعی در مدیریت ریسک پروژه‌های عمرانی، حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی است. شرکت‌هایی که به‌صورت حرفه‌ای در صنعت آهن‌آلات فعالیت می‌کنند، باید به سمت ایجاد ساختارهای رسمی بیمه‌ای برای محصولات فولادی حرکت کنند.
در آینده‌ای نه‌چندان دور، بیمه‌کردن میلگرد و آهن‌آلات ساختمانی می‌تواند به یکی از فاکتورهای کلیدی در اعتمادسازی بین خریدار و فروشنده تبدیل شود. برندهایی مانند آهن یک دو سه با ارائه خدماتی همچون استعلام قیمت لحظه‌ای میلگرد، ارسال سریع بار، بارنامه رسمی و خدمات بیمه‌ای می‌توانند در این مسیر پیشگام و موفق باشند.
