تأثیر درگیری‌های نظامی بر قیمت تیرآهن و میلگرد در بازار ایران
جنگ و آهن؛ رابطه‌ای پیچیده و اقتصادی
درگیری‌های نظامی، صرف‌نظر از موقعیت جغرافیایی‌شان، همواره اثرات اقتصادی گسترده‌ای بر بازارها دارند. یکی از اولین بازارهایی که به چنین شرایطی واکنش نشان می‌دهد، بازار مصالح ساختمانی، به‌ویژه تیرآهن و میلگرد است. در ایران، به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی حساس، بازار آهن به شدت تحت تأثیر اخبار جنگ، حمله‌های موشکی، یا تنش‌های منطقه‌ای قرار دارد. در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف این تأثیرگذاری خواهیم پرداخت.
بخش اول: مکانیزم‌های اثرگذاری جنگ بر قیمت آهن‌آلات
۱. شوک روانی و افزایش تقاضای هیجانی
در روزهای ابتدایی یک درگیری، بازار با افزایش خریدهای هیجانی مواجه می‌شود. پیمانکاران، سازندگان، و حتی انبارداران، با پیش‌بینی افزایش قیمت‌ها، اقدام به خریدهای سنگین می‌کنند. همین موضوع باعث جهش مقطعی در نرخ تیرآهن و میلگرد می‌شود.
۲. اختلال در حمل‌ونقل و زنجیره تأمین
در شرایط جنگی، جاده‌ها، بنادر و خطوط ریلی ممکن است دچار انسداد، تأخیر یا محدودیت شوند. این موضوع به‌طور مستقیم بر هزینه و سرعت توزیع آهن‌آلات اثر گذاشته و باعث رشد قیمت‌ها می‌شود.
۳. افزایش نرخ ارز
درگیری‌های نظامی تقریباً همیشه منجر به بی‌ثباتی ارزی می‌شوند. افزایش نرخ دلار به‌طور مستقیم، قیمت تمام‌شده‌ی مقاطع فولادی، مخصوصاً میلگرد وارداتی یا مواد اولیه را افزایش می‌دهد.
قیمت روز میلگرد | قیمت تیرآهن 14 احرامیان یزد امروز
بخش دوم: اثرگذاری تنش‌های نظامی منطقه‌ای بر بازار ایران
۴. نمونه‌کاوی: جنگ سوریه و تأثیر آن بر بازار آهن ایران
در جریان بحران سوریه و مشارکت ایران در آن، بازار آهن در سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵، نوسانات شدیدی را تجربه کرد. فروشندگان بازار تهران گزارش دادند که تنها با پخش یک خبر غیررسمی از حمله موشکی، قیمت میلگرد در کمتر از ۴۸ ساعت تا ۱۵ درصد افزایش یافت.
۵. تنش‌های خلیج فارس و صادرات فولاد
درگیری‌هایی مثل حمله به نفتکش‌ها یا بسته‌شدن تنگه هرمز، باعث می‌شود روند صادرات فولاد ایران دچار اختلال شود. در نتیجه، بخشی از تولیدات به بازار داخلی تزریق شده یا قیمت‌ها به دلیل پیش‌بینی توقف صادرات افزایش می‌یابد.
بخش سوم: تأثیر جنگ بر رفتار کارخانه‌های تولیدکننده
۶. سیاست انقباضی کارخانه‌ها
در شرایط پرتنش، کارخانه‌ها معمولاً عرضه را محدود می‌کنند تا از فروش در قیمت پایین یا بی‌ثبات جلوگیری کنند. برخی کارخانه‌ها مانند فولاد خوزستان یا ذوب آهن اصفهان، در بحران‌های گذشته فروش نقدی را جایگزین فروش اعتباری کردند.
۷. کاهش تولید به‌دلیل ریسک قطعی انرژی
در دوران جنگ، احتمال آسیب به تأسیسات گازی یا برق‌رسانی بالاست. این موضوع می‌تواند تولید کارخانه‌ها را متوقف یا محدود کرده و به افزایش قیمت منجر شود.
بخش چهارم: پاسخ بازار مصرف و انبارداران
۸. ایجاد بازار سیاه آهن
در شرایطی که عرضه رسمی کاهش می‌یابد، بازار سیاه برای مقاطعی مانند میلگرد سایز ۱۴ یا تیرآهن ۱۸ شکل می‌گیرد. این بازارها عمدتاً توسط واسطه‌ها کنترل می‌شوند و باعث جهش بیشتر قیمت‌ها می‌گردند.
۹. رشد تقاضا برای انبار کردن
برخی پروژه‌ها در شرایط بحرانی با پیش‌خرید گسترده آهن‌آلات، سعی در تثبیت هزینه‌های خود دارند. این رفتار، ذخایر بازار را به‌سرعت کاهش داده و منجر به کمیابی مقاطع خاص می‌شود.
بخش پنجم: تأثیر درگیری‌های داخلی بر بازار تیرآهن و میلگرد
۱۰. اعتصابات یا حمله به زیرساخت‌ها
حوادثی مثل اعتصاب رانندگان، خرابکاری در خطوط راه‌آهن یا حمله به کارخانه‌های فولاد، مستقیماً جریان توزیع و تولید را تحت‌الشعاع قرار داده‌اند. مثلاً در جریان اعتراضات آبان ۹۸، قیمت میلگرد در برخی استان‌ها تا ۲۵ درصد افزایش یافت.
۱۱. محدودیت‌های بانکی و سیاست‌گذاری
درگیری‌های داخلی اغلب با محدودیت‌های بانکی همراه است. ممنوعیت جابه‌جایی سرمایه یا بسته‌شدن حساب‌های تجاری، موجب کاهش تراکنش و به‌تبع آن، افزایش هزینه مبادلات می‌شود.
بخش ششم: نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی
۱۲. تحریک بازار با شایعات
در فضای مجازی، یک خبر تاییدنشده درباره اصابت موشک به یک تأسیسات فولادی یا بسته‌شدن مرزها کافی است تا قیمت تیرآهن در بازار آزاد افزایش یابد. سرعت انتشار اطلاعات نادرست، بیش از تأثیر واقعی رویدادهاست.
۱۳. واکنش نهادهای رسمی
تجربه نشان داده است که سکوت وزارت صمت یا عدم شفاف‌سازی از سوی انجمن فولاد، می‌تواند فضا را برای سوداگری بازتر کند. اطلاع‌رسانی فوری و شفاف می‌تواند تأثیر روانی بحران را به شدت کاهش دهد.
بخش هفتم: پیشنهادهایی برای مدیریت بازار در شرایط نظامی
۱۴. ایجاد سامانه هشدار سریع قیمت‌ها
سامانه‌ای با شفاف‌سازی قیمت‌ها و موجودی انبارها می‌تواند به جلوگیری از سودجویی و ترس کاذب در بازار کمک کند.
۱۵. پیش‌فروش رسمی توسط کارخانه‌ها
اعطای امکان پیش‌خرید تیرآهن و میلگرد با شرایط مشخص در بازه زمانی بحران، می‌تواند جلوی رشد افسارگسیخته قیمت‌ها را بگیرد.
۱۶. ذخایر راهبردی آهن‌آلات
ایجاد ذخایر استراتژیک میلگرد و تیرآهن توسط دولت برای پشتیبانی از پروژه‌های زیربنایی در شرایط بحرانی، باید در اولویت قرار گیرد.
جمع‌بندی: بازاری شکننده، نیازمند مدیریت پیشگیرانه
بازار تیرآهن و میلگرد ایران، در برابر شوک‌های سیاسی و نظامی بسیار آسیب‌پذیر است. درگیری‌های نظامی چه داخلی و چه خارجی، از طریق زنجیره‌های متعدد روانی، لجستیکی، ارزی و ساختاری، قیمت این مقاطع را دستخوش نوسان می‌کنند.
مدیریت این نوسانات، نیازمند همکاری نزدیک دولت، کارخانه‌های فولاد، فعالان بازار و رسانه‌هاست. در شرایط جنگی، هر تصمیم اقتصادی می‌تواند به معنای ثبات یا فروپاشی یک پروژه عمرانی باشد.
