ردپای فولاد امارات در بازار آهن ایران؛ واردات خاموش از جنوب یا نیاز واقعی؟
فولاد امارات وارد ایران می‌شود؟ بررسی واقعیت‌های خاموش واردات از جنوب
در سال‌های اخیر، بازار فولاد ایران با چالش‌ها و فرصت‌های بسیاری مواجه بوده است. یکی از موضوعات پنهان اما مهمی که به‌تازگی توجه فعالان بازار آهن را به خود جلب کرده، مسئله واردات فولاد از امارات است. اگرچه این واردات گسترده و علنی نیست، اما به نظر می‌رسد روندی تدریجی و خاموش در حال شکل‌گیری است که می‌تواند پیامدهای جدی برای تولید، عرضه و قیمت‌گذاری در بازار داخلی داشته باشد.
ظرفیت تولید فولاد ایران و امارات؛ مقایسه‌ای اجمالی
ایران با ظرفیت تولیدی نزدیک به ۳۰ میلیون تن فولاد خام در سال، یکی از قطب‌های مهم تولید فولاد در منطقه و جهان است. کارخانه‌هایی مانند فولاد مبارکه، ذوب‌آهن اصفهان، فولاد خوزستان و ده‌ها مجتمع کوچک و بزرگ دیگر، بخش عمده نیاز بازار داخلی را پوشش می‌دهند.
در مقابل، امارات متحده عربی فاقد منابع سنگ‌آهن و زغال‌سنگ مورد نیاز برای تولید فولاد خام است. بنابراین بیشتر تولیدات فولادی آن کشور مبتنی بر فناوری EAF (کوره قوس الکتریکی) و با واردات قراضه و بیلت از سایر کشورها انجام می‌شود. همچنین بخش زیادی از فولاد امارات، با برندهای آسیایی نظیر Jindal، Tata، POSCO وارد شده و پس از فرآوری در بنادر یا مناطق صنعتی، مجدداً به کشورهای منطقه صادر می‌شود.
چه محصولات فولادی از امارات وارد ایران می‌شود؟
بررسی گزارش‌های گمرکی و نظرات فعالان بازار نشان می‌دهد که محصولات وارداتی از امارات به ایران، بیشتر شامل موارد زیر هستند:
ورق گالوانیزه و ورق روغنی با پوشش‌های متنوع
میلگرد آجدار قطر پایین (۸ تا ۱۲ میلی‌متر) برای پروژه‌های سبک
پروفیل قوطی سبک در ضخامت‌های زیر ۲ میلی‌متر
ورق رنگی با طرح‌های خاص، بیشتر برای مصارف دکوراتیو یا سقف شیروانی
نبشی و ناودانی سبک با استاندارد اروپایی
برخی از این محصولات، به دلیل ویژگی‌های خاصی مانند روکش‌های با دوام بالا، استانداردهای دقیق اروپایی یا تنوع در رنگ و طرح، ممکن است با نمونه‌های داخلی قابل رقابت نباشند.
چرا برخی پیمانکاران و سازندگان به فولاد وارداتی علاقه‌مندند؟
در حالی که اکثر نیاز بازار ایران توسط کارخانه‌های داخلی تأمین می‌شود، اما برخی فعالان ساختمانی و صنعتی به دلایل زیر به محصولات وارداتی روی آورده‌اند:
کیفیت ظاهری بالا در برخی مقاطع خاص مانند ورق رنگی یا روغنی
دسترسی سریع‌تر در بنادر جنوبی برای پروژه‌هایی که در جنوب کشور اجرا می‌شوند
مطابقت با استانداردهای خاص صادراتی یا پروژه‌های بین‌المللی
ثبات قیمتی در بازه‌هایی که بازار داخلی دچار نوسان شدید است
با این حال، بسیاری از کارشناسان تاکید می‌کنند که محصولات داخلی در سال‌های اخیر از نظر کیفیت و تنوع به سطح مطلوبی رسیده‌اند و نیاز به واردات گسترده وجود ندارد، مگر برای مصارف خاص.
پیامدهای واردات فولاد از امارات بر بازار داخلی
ورود هر نوع کالای مشابه تولید داخل، می‌تواند تبعات گوناگونی داشته باشد. در حوزه فولاد، این پیامدها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
۱. کاهش تقاضا از کارخانه‌های داخلی
اگر واردات افزایش یابد، بخشی از سهم بازار از کارخانه‌هایی مانند فولاد یزد، جهان فولاد سیرجان، فولاد آلیاژی ایران گرفته خواهد شد که ممکن است منجر به کاهش تولید یا توقف خطوط خاص شود.
۲. تغییر در ساختار قیمت‌گذاری
واردات حتی محدود می‌تواند به عنوان ابزاری برای کنترل قیمت یا ایجاد رقابت قیمتی در بازار عمل کند. به‌ویژه در زمان‌هایی که قیمت میلگرد یا ورق داخلی به‌طور نامتناسب بالا می‌رود.
۳. ایجاد حساسیت در سیاست‌گذاران
در صورت گسترش واردات، احتمال دارد سیاست‌های حمایتی از تولید داخل مجدداً تقویت شود و تعرفه‌ها یا محدودیت‌های بیشتری اعمال شود.
بررسی اقتصادی: آیا واردات از امارات به‌صرفه است؟
واردات فولاد از امارات به ایران، در ظاهر به دلیل فاصله جغرافیایی کوتاه و دسترسی به بنادر جنوبی مقرون‌به‌صرفه به نظر می‌رسد. اما در واقعیت، هزینه‌های زیر به قیمت تمام‌شده اضافه می‌شود:
کرایه حمل دریایی (خصوصاً در زمان افزایش نرخ نفت)
هزینه ترخیص، گمرک و عوارض
مالیات ارزش افزوده و سود بازرگانی
نوسانات نرخ ارز
بر این اساس، واردات تنها زمانی به‌صرفه است که اختلاف قیمت با بازار داخلی چشم‌گیر یا محصولات خاص و کم‌یاب باشند.
دیدگاه فعالان بازار آهن درباره واردات فولاد از جنوب
در گفتگو با برخی فروشندگان و توزیع‌کنندگان در بازار آهن تهران، اصفهان و بندرعباس، چند نکته مشترک دیده می‌شود:
اغلب تأکید دارند که واردات، تنها سهم کوچکی از بازار را در اختیار دارد
معتقدند تولیدکنندگان داخلی باید انعطاف بیشتری در تحویل سریع و تنوع ابعاد داشته باشند
برخی نیز واردات را عامل تنظیم بازار و جلوگیری از انحصار قیمتی می‌دانند
در همین راستا، فروشگاه‌هایی مانند آهن یک دو سه با تکیه بر دسترسی مستقیم به کارخانه‌های بزرگ، نقش مهمی در ثبات قیمت و تأمین سریع محصولات استاندارد داخلی دارند.
چگونه بازار داخلی می‌تواند با فولاد وارداتی رقابت کند؟
برای حفظ رقابت‌پذیری در برابر فولاد وارداتی، پیشنهاداتی برای صنایع داخلی وجود دارد:
افزایش تنوع محصولات خاص مانند ورق‌های پوشش‌دار و پروفیل‌های صنعتی سبک
کاهش زمان تحویل سفارشات و بهبود فرآیند لجستیک
افزایش شفافیت قیمت‌ها و ارائه خدمات پس از فروش مناسب
سرمایه‌گذاری در کنترل کیفیت و بسته‌بندی بهتر محصولات
نقش مناطق آزاد در واردات فولاد از امارات
یکی از مسیرهای کلیدی برای ورود فولاد اماراتی به ایران، مناطق آزاد جنوبی نظیر کیش، قشم و بندر انزلی هستند. این مناطق به دلیل قوانین گمرکی ساده‌تر و تعرفه‌های پایین‌تر، بستر مناسبی برای انتقال کالا به‌ویژه کالاهای ساختمانی و صنعتی فراهم کرده‌اند.
در برخی پروژه‌های ساختمانی در مناطق آزاد، پیمانکاران برای کاهش هزینه‌ها، از فولادهای وارداتی استفاده می‌کنند. این روند در ظاهر به صرفه است، اما در بلندمدت ممکن است باعث وابستگی به واردات و کاهش سفارش داخلی از تولیدکنندگان ایرانی شود.
آیا واردات فولاد با قوانین گمرکی ایران هم‌راستا است؟
بر اساس قوانین موجود، واردات فولاد خام به ایران ممنوع است، مگر در موارد خاص با مجوز وزارت صمت. اما فولاد فرآوری‌شده مانند میلگرد، ورق گالوانیزه یا پروفیل بسته‌بندی‌شده، در شرایطی امکان ورود دارد. تعرفه واردات این کالاها بین ۱۰ تا ۲۰ درصد متغیر است.
البته در زمان‌هایی که بازار با کمبود خاصی در یکی از مقاطع فولادی مواجه می‌شود (مثلاً ورق قلع‌اندود یا ورق رنگی نایاب)، واردات به صورت موقت و هدفمند مجاز می‌شود تا نیاز بازار رفع شود.
در این میان، برخی واردکنندگان تلاش می‌کنند با دور زدن ضوابط یا ثبت کالا با عناوین متفاوت، از نظارت گمرک عبور کنند. این اقدامات، فضای رقابتی سالم را خدشه‌دار می‌کند و تولیدکننده داخلی را در تنگنا قرار می‌دهد.
مشاهده قیمت پروفیل 4 میل گیلان در سایت آهن یک دو سه.
تأثیر واردات بر پروژه‌های عمرانی و ساختمانی ایران
در سال‌های اخیر، پروژه‌های عمرانی بزرگ مانند شهرک‌های جدید، برج‌سازی در جنوب کشور یا پروژه‌های زیرساختی در استان‌های مرزی، به‌دلیل کمبود منابع داخلی یا زمان‌بندی فشرده، بخشی از فولاد موردنیاز خود را از تأمین‌کنندگان خارجی تهیه کرده‌اند.
در چنین مواردی، مزایای واردات شامل موارد زیر است:
دسترسی سریع به مقاطع خاص یا نایاب
یکنواختی در ابعاد و مشخصات فنی
داشتن گواهی‌های بین‌المللی کیفی (ISO, CE)
اما باید توجه داشت که استفاده از فولاد وارداتی در پروژه‌های بزرگ، اگر بدون نظارت دقیق استانداردهای ساخت‌وساز داخلی باشد، می‌تواند خطراتی مانند ناسازگاری با آیین‌نامه بتن یا استاندارد ملی فولاد ایران ایجاد کند.
آیا فولاد اماراتی از نظر کیفیت واقعاً بهتر است؟
یکی از تصورات رایج، کیفیت بالاتر فولاد وارداتی نسبت به تولیدات داخلی است. اما این موضوع بستگی به نوع محصول دارد.
به‌عنوان مثال:
| نوع محصول | کیفیت فولاد داخلی | کیفیت فولاد وارداتی (امارات) |
|---|---|---|
| میلگرد A3 و A4 | استاندارد، مقاوم بالا | عمدتاً برای مصارف سبک‌تر |
| ورق گالوانیزه | پوشش 80-120 گرم | پوشش تا 275 گرم (بعضی برندها) |
| قوطی صنعتی | قابل قبول تا ضخامت 3mm | ظریف، بیشتر مناسب نمای داخلی |
| تیرآهن | بسیار مقاوم و استاندارد | کمتر از نیاز سازه‌های سنگین |
در مجموع، فولاد داخلی در بخش‌هایی مانند میلگرد و تیرآهن از نظر مقاومت و استاندارد برتری دارد، اما برخی محصولات وارداتی به دلیل زیبایی ظاهری و تنوع رنگ، در بازار خریدار خاص خود را دارند.
صادرات فولاد ایران به امارات؛ آیا جریان برعکسی هم وجود دارد؟
نکته جالب اینجاست که ایران نیز به امارات فولاد صادر می‌کند. برخی کارخانه‌های بزرگ کشور مانند فولاد خوزستان یا فولاد کاوه جنوب کیش، بیلت و شمش فولادی را به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ارسال می‌کنند. این بیلت‌ها در کارگاه‌های نورد اماراتی تبدیل به محصولات نهایی شده و سپس به ایران و کشورهای دیگر بازمی‌گردند.
این چرخه نشان می‌دهد که اگر زنجیره ارزش فولاد داخلی کامل شود، ایران نیازی به واردات نخواهد داشت و حتی می‌تواند صادرکننده محصولات نهایی با برند داخلی باشد.
مشاهده قیمت روز تیرآهن در سایت آهن یک دو سه.
راهکارهای پیشنهادی برای کنترل واردات و حمایت از تولید
در شرایط فعلی، باید تعادلی میان حمایت از تولید داخلی و تأمین نیاز بازار ایجاد شود. پیشنهادهایی برای سیاست‌گذاران و فعالان بازار:
نظارت دقیق بر واردات فولاد فرآوری‌شده و جلوگیری از ثبت سفارش‌های صوری
حمایت از کارخانه‌های نوآور در تولید ورق رنگی و گالوانیزه با پوشش بالا
تسهیل دسترسی به مواد اولیه (قراضه و آهن اسفنجی) برای تولیدکنندگان داخلی
شفاف‌سازی قیمت‌ها توسط پلتفرم‌هایی مانند آهن یک دو سه برای کاهش سوءاستفاده دلالان
فولاد وارداتی امارات، زنگ خطر یا فرصت طلایی؟
موضوع واردات فولاد از امارات، گرچه در سطح وسیع و رسمی انجام نمی‌شود، اما یک پدیده نوظهور است که اگر در قالب سیاست‌های تنظیمی و رقابتی صحیح تعریف شود، می‌تواند محرک بهبود کیفیت در بازار داخلی باشد. از سوی دیگر، گسترش بی‌رویه آن، بدون حمایت از صنایع داخلی، می‌تواند تهدیدی برای اشتغال، تولید و پایداری زنجیره تأمین فولاد ایران باشد.
شرکت آهن یک دو سه به‌عنوان یکی از عرضه‌کنندگان باسابقه و مطمئن آهن‌آلات در کشور، با ارتباط مستقیم با بهترین کارخانه‌ها و ارائه قیمت روز میلگرد، قیمت تیرآهن، قیمت ورق سیاه و گالوانیزه، نقش مؤثری در مقابله با نوسانات بازار و تأمین سریع نیاز پروژه‌ها ایفا می‌کند.
عالی بود
سپاس