آهن زیر ذره‌بین؛ قیمت کارخانه یا بازار آزاد، به کدام اعتماد کنیم؟
واقعیت یا بازی واسطه‌ها؟
بازار آهن ایران در سال‌های اخیر با پدیده‌ای پیچیده مواجه شده است؛ شکاف همیشگی و پرنوسان بین قیمت‌های اعلامی کارخانه‌های تولید آهن‌آلات و نرخ‌های جاری در بازار آزاد. این تفاوت در نرخ‌ها، تنها یک عدد ساده نیست؛ بلکه نشانه‌ای از بی‌ثباتی، ضعف ساختار توزیع و حضور پررنگ واسطه‌ها در زنجیره تأمین آهن است.
شرکت آهن یک دو سه در این مقاله سعی دارد پرده از واقعیت‌هایی بردارد که پشت این ناهماهنگی پنهان شده‌اند؛ از تحلیل نقش دلال‌ها گرفته تا بررسی نقش بورس کالا، نرخ ارز، سیاست‌گذاری و کم‌کاری سامانه‌های نظارتی.
چرا قیمت آهن در کارخانه و بازار آزاد متفاوت است؟
۱. ساختار سنتی و چند لایه توزیع در بازار آهن
یکی از مهم‌ترین دلایل ناهماهنگی قیمت‌ها، وجود واسطه‌های متعدد در زنجیره فروش است. از زمانی که آهن از درِ کارخانه خارج می‌شود تا به دست خریدار نهایی برسد، حداقل سه تا پنج واسطه در فرآیند فروش نقش دارند؛ از بنگاه‌های عمده‌فروشی تا فروشگاه‌های سطح شهر.
این واسطه‌ها هر یک درصدی به قیمت می‌افزایند تا به سود برسند. در نبود نظارت مؤثر، این زنجیره به‌جای خدمت، به ابزار کسب سودهای نامتعارف تبدیل شده است.
۲. سیاست‌های کارخانه‌ها؛ فروش غیرمستقیم و محدود به بورس
بسیاری از کارخانه‌های بزرگ فولادی، از جمله ذوب‌آهن اصفهان، فولاد خراسان، فولاد میانه و غیره، محصولات خود را تنها از طریق بورس کالا یا نمایندگان رسمی عرضه می‌کنند. این روند باعث شده افراد عادی، پروژه‌های عمرانی کوچک و خریداران جز، عملاً امکان خرید مستقیم نداشته باشند.
۳. بورس کالا؛ شفاف یا بستری برای رانت؟
هرچند هدف اولیه بورس کالا شفاف‌سازی قیمت‌ها بود، اما در عمل، خرید در بورس به امتیازی ویژه برای شرکت‌های خاص تبدیل شده است. این شرکت‌ها با دارا بودن حجم نقدینگی بالا، شرایط ثبت‌نام خاص و دسترسی زودهنگام، کالا را خریداری کرده و سپس با قیمتی بالاتر در بازار آزاد به فروش می‌رسانند.
تفاوت واقعی چقدر است؟ آمارها چه می‌گویند؟
بررسی قیمت‌ها در هفته پایانی خرداد ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که:
| محصول | قیمت کارخانه (تومان/کیلو) | قیمت بازار آزاد (تومان/کیلو) | اختلاف |
|---|---|---|---|
| میلگرد A3 سایز ۱۶ | ۲۸,۷۰۰ | ۳۱,۰۰۰ | ۲,۳۰۰ |
| تیرآهن ۱۴ ذوب‌آهن | ۳۰,۵۰۰ | ۳۳,۲۰۰ | ۲,۷۰۰ |
| نبشی ۵ | ۳۲,۰۰۰ | ۳۴,۵۰۰ | ۲,۵۰۰ |
| قوطی ۸۰×۸۰ | ۳۵,۰۰۰ | ۳۷,۵۰۰ | ۲,۵۰۰ |
نقش نرخ ارز در بی‌ثباتی قیمت آهن
بازار آهن ایران به شدت تحت تأثیر نرخ ارز است. اما نکته قابل توجه اینجاست که حتی با ثبات نرخ دلار در محدوده ۵۰ تا ۵۲ هزار تومان، همچنان شاهد افزایش قیمت آهن هستیم. چرا؟
بازار آهن بیش از آنکه تابع واقعیات اقتصادی باشد، از هیجانات روانی و شایعات تأثیر می‌گیرد.
واسطه‌ها از ابزار رسانه‌ای برای القای افزایش نرخ ارز استفاده کرده و پیش‌دستی در افزایش قیمت‌ها دارند.
نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در هدایت قیمت‌ها
در دنیای امروز، گروه‌های تلگرامی و اینستاگرامی بازار آهن، به ابزارهایی برای کنترل ذهنی قیمت‌ها تبدیل شده‌اند. برخی از کانال‌های به ظاهر خبری، در واقع توسط دلالان یا انبارداران بزرگ هدایت می‌شوند.
این گروه‌ها با انتشار اخبار کاذب درباره:
کمبود میلگرد
اعتصاب کامیون‌داران
بسته شدن مرزهای صادراتی
به سادگی بازار را متشنج کرده و قیمت‌ها را افزایش می‌دهند. در حالی که در واقعیت، ممکن است هیچ مشکلی در زنجیره تولید و توزیع وجود نداشته باشد.
آیا قیمت کارخانه واقعی‌تر است؟
بله، معمولاً قیمت‌هایی که کارخانه‌ها اعلام می‌کنند، بر اساس:
هزینه تمام‌شده تولید
نرخ انرژی و مواد اولیه
دستمزد کارگر
مالیات و هزینه حمل
تعیین می‌شود. بنابراین پایه قیمتی قابل قبولی دارد.
اما متأسفانه در بازار آزاد، این عدد با متغیرهای غیرواقعی مانند هیجان، کمیابی مصنوعی، شایعات و احتکار تغییر می‌کند.
آیا واسطه‌گری همیشه منفی است؟
خیر. واسطه‌گری در صورتی که منطقی و قانونمند باشد، می‌تواند باعث تسهیل خرید، تحویل سریع، بسته‌بندی و خدمات شود. اما در بازار آهن ایران، واسطه‌گری بیشتر از خدمت‌رسانی، به سودجویی تبدیل شده است.
راهکارهای کاهش شکاف قیمت
۱. گسترش خرید مستقیم از کارخانه
شرکت‌هایی مانند آهن یک دو سه با ارائه امکان خرید مستقیم میلگرد، تیرآهن، ورق و پروفیل از کارخانه‌های معتبر به‌صورت آنلاین، سعی دارند این فاصله را کاهش دهند.
۲. توسعه سیستم توزیع شفاف
ایجاد سامانه‌های قیمت‌گذاری آنلاین، لحظه‌ای و قابل استناد از جمله راهکارهای شفاف‌سازی بازار است. این سامانه‌ها باید توسط نهادهای مستقل یا بخش خصوصی حرفه‌ای راه‌اندازی شوند.
۳. نظارت دولت و انجمن فولاد
افزایش نظارت بر فروش انبوه در بورس، کنترل سهمیه‌ها، محدودسازی نقش شرکت‌های رانتی و پیگیری سودهای غیرمتعارف واسطه‌ها باید در دستور کار قرار گیرد.
۴. آموزش خریداران
بسیاری از خریداران آگاهی کافی از فرآیند خرید، تفاوت انواع میلگرد، تیرآهن و… ندارند. با تولید محتوا و مقالات آموزشی می‌توان آن‌ها را توانمند کرد تا فریب بازی‌های قیمتی را نخورند.
نقش «آهن یک دو سه» در متعادل‌سازی بازار آهن
شرکت آهن یک دو سه با هدف تسهیل خرید، حذف واسطه‌های غیرضروری، ارائه مشاوره تخصصی و تضمین قیمت واقعی، راه‌حل‌های زیر را ارائه کرده است:
انتشار قیمت روزانه تمامی کارخانه‌ها
امکان مقایسه قیمت بازار و درب کارخانه
فروش اینترنتی بدون واسطه
پشتیبانی تخصصی فنی و تجاری
ارسال سریع به سراسر کشور
واقعیت یا بازی واسطه‌ها؟
شکاف بین قیمت کارخانه و بازار آزاد آهن، بیش از آنکه یک پدیده طبیعی اقتصادی باشد، نتیجه‌ی بازی پیچیده واسطه‌ها، نبود شفافیت، ضعف نظارت و ساختار سنتی توزیع است. در حالی که کارخانه‌ها با دشواری‌های فراوان محصول تولید می‌کنند، سود اصلی در جیب واسطه‌ها می‌رود.
برای برون‌رفت از این وضعیت، همه‌ی بازیگران بازار از جمله خریداران، کارخانه‌ها، فروشگاه‌های معتبر و پلتفرم‌هایی مانند آهن یک دو سه باید در کنار هم قرار بگیرند.
نقش صادرات در تفاوت قیمت‌ها
در سال‌های اخیر، بسیاری از کارخانه‌های فولاد ایران با توجه به مشکلات داخلی، به صادرات به عنوان یک راه نجات نگاه کرده‌اند. فروش محصولات به بازارهای خارجی با دلار، معمولاً سود بیشتری نسبت به بازار داخلی دارد. در نتیجه:
کارخانه‌ها بخشی از تولید را به صادرات اختصاص می‌دهند.
عرضه به بازار داخلی محدود می‌شود.
این کاهش عرضه در داخل، باعث افزایش قیمت در بازار آزاد می‌شود.
تأثیر پروژه‌های عمرانی دولتی و خصوصی
در زمان‌هایی که دولت بودجه عمرانی را افزایش می‌دهد و پروژه‌های بزرگی مثل ساخت راه‌آهن، مترو، پل و مسکن کلید می‌خورد، تقاضا برای آهن‌آلات بالا می‌رود. این افزایش تقاضا باعث می‌شود:
فروش کارخانه‌ها بیشتر به پروژه‌ها تخصیص یابد.
توزیع در بازار آزاد کمتر شود.
واسطه‌ها از این وضعیت برای گران‌فروشی استفاده کنند.
مشاهده قیمت میلگرد 20 نیشابور در سایت آهن یک دو سه.
رفتار مصرف‌کننده در بازار آهن؛ احساساتی یا منطقی؟
یکی از عوامل مهم در ناهماهنگی قیمت‌ها، رفتار خریداران است. بسیاری از مصرف‌کنندگان (از جمله انبوه‌سازان، کارگاه‌ها و حتی خریداران خانگی) بر پایه شنیده‌ها و ترس از گرانی خرید می‌کنند. مثلاً:
وقتی شایعه افزایش قیمت پخش می‌شود، خریداران برای «پیش‌خرید» اقدام می‌کنند.
این رفتار باعث افزایش تقاضای ناگهانی شده و واسطه‌ها قیمت را بالا می‌برند.
حتی در صورت ثبات قیمت کارخانه، بازار آزاد به شدت هیجانی عمل می‌کند.
توصیه‌های کلیدی به خریداران آهن‌آلات
برای اینکه در بازی واسطه‌ها گرفتار نشوید، این نکات را رعایت کنید:
همیشه قبل از خرید، قیمت کارخانه را بررسی کنید.
از پلتفرم‌های معتبر مانند آهن یک دو سه خرید کنید که قیمت روز کارخانه و بازار را مقایسه می‌کنند.
برای پروژه‌های بزرگ، برنامه‌ریزی داشته باشید و از پیش خرید انبوه انجام ندهید مگر در شرایط منطقی.
فریب وعده‌های تخفیف کاذب را نخورید؛ ارزان‌ترین قیمت لزوماً بهترین نیست.
ملاک تصمیم‌گیری خود را فقط تلگرام و اینستاگرام قرار ندهید. از منابع رسمی استعلام بگیرید.
نقش دولت و سازمان‌های نظارتی
برای رفع شکاف قیمتی بین کارخانه و بازار، اقدامات زیر باید توسط نهادهای رسمی پیگیری شود:
ساماندهی فروش در بورس کالا و جلوگیری از اختصاص سهمیه به شرکت‌های رانتی.
کنترل توزیع انبارها و عمده‌فروشان بزرگ که رفتار شبه‌انحصاری دارند.
شفاف‌سازی فرآیند قیمت‌گذاری در زنجیره تأمین.
افزایش عرضه مستقیم به بازار مصرف‌کننده نهایی.
آیا فناوری می‌تواند بازار آهن را شفاف‌تر کند؟
بله. تحول دیجیتال و ابزارهای فناوری اطلاعات می‌توانند نقش زیادی در کاهش نقش واسطه‌ها داشته باشند. برای مثال:
سامانه‌های آنلاین مانند آهن یک دو سه با نمایش لحظه‌ای قیمت میلگرد، تیرآهن، پروفیل و ورق، امکان مقایسه قیمت‌ها را فراهم کرده‌اند.
این سامانه‌ها با حذف واسطه‌های غیرضروری، قیمت واقعی را به مشتری ارائه می‌دهند.
با ارائه مشاوره، حمل سریع و خدمات پس از فروش، اعتماد بیشتری در بازار شکل می‌گیرد.
تحلیل روان‌شناختی بازار آهن
بازار آهن مانند هر بازار دیگری، تحت تأثیر روان‌شناسی جمعی است. شایعات، ترس از کمبود، انتظار برای افزایش قیمت، و حتی اخبار بین‌المللی (مثل تحریم‌ها یا نرخ جهانی فولاد)، تأثیر بالایی بر تصمیم‌گیری خریداران دارد.
این موضوع گاهی باعث حباب‌های قیمتی غیرواقعی در بازار آزاد می‌شود، حتی وقتی قیمت کارخانه ثابت مانده یا کاهش یافته است.
مشاهده قیمت روز پروفیل در سایت آهن یک دو سه.
آینده بازار آهن در صورت اصلاح ساختار
اگر ساختار توزیع و قیمت‌گذاری آهن‌آلات در کشور اصلاح شود، نتایج زیر حاصل خواهد شد:
کاهش چشمگیر اختلاف بین قیمت کارخانه و بازار آزاد
حذف واسطه‌های غیرمولد و افزایش شفافیت
تقویت قدرت خرید مصرف‌کنندگان نهایی
حمایت از پروژه‌های عمرانی و تولیدکنندگان واقعی
کاهش نوسانات روانی در بازار
از واقعیت تا راه‌حل؛ نسخه درمان شکاف قیمت آهن در ایران
ناهماهنگی بین قیمت کارخانه و بازار آزاد آهن‌آلات، صرفاً یک اختلاف عددی نیست؛ بلکه حاصل مجموعه‌ای از عوامل ساختاری، روانی، سیاسی و اقتصادی است. از واسطه‌گری بی‌قاعده تا سیاست‌های صادراتی، از احتکار گرفته تا هیجانات رسانه‌ای، همگی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا این شکاف قیمتی شکل بگیرد.
راهکار، نه در حذف همه واسطه‌ها، بلکه در شفاف‌سازی فرآیند خرید و فروش، افزایش دسترسی مصرف‌کننده به قیمت واقعی و حذف سودجویی‌های نامشروع است.
شرکت آهن یک دو سه با ارائه قیمت‌های شفاف، ارسال سریع، مشاوره تخصصی و اتصال مستقیم به کارخانه‌ها، گام بلندی در این مسیر برداشته است.
ممنون از اطلاعاتتون
یه سوالی داشتم اینکه حداقل تا چه تناژی میتونیم از کارخانه ثبت سفارش کنیم ؟
سلام، بستگی به کارخانه داره اما یک تن حداقل تناژ هستش