شوک به بازار صادرات و مصرف داخلی؛ کاهش صادرات اوره و افت تقاضای فولاد
به گزارش خبری آهن 123، آمارهای تازه منتشر شده از سوی نهادهای رسمی کشور، زنگ خطر جدیدی را برای صنایع مادر و بازارهای صادراتی به صدا درآورده‌اند. بررسی دقیق داده های گمرک ایران و انجمن تولیدکنندگان فولاد در هشت ماهه نخست سال 1404، نشان‌دهنده تغییرات معناداری در الگوی تجارت خارجی و مصرف داخلی است.
از یک سو، شاهد افت قابل‌توجه صادرات اوره به عنوان یکی از محصولات استراتژیک پتروشیمی هستیم و از سوی دیگر، کاهش «مصرف ظاهری» فولاد در داخل کشور، نگرانی‌هایی را درباره وضعیت پروژه های عمرانی و ساخت‌وساز ایجاد کرده است.
نمودار صادرات اوره در سال 1403-1404
سقوط 23 درصدی صادرات اوره؛ دلایل و پیامدها
صنعت پتروشیمی همواره یکی از بازوهای اصلی ارزآوری برای اقتصاد ایران بوده است. اوره، به عنوان پرکاربردترین کود شیمیایی نیتروژنه در جهان، سهم بزرگی از این سبد صادراتی را به خود اختصاص می‌داد. اما داده های گمرک در هشت ماهه سال 1404 حقیقتی تلخ را آشکار می‌کنند: کاهش 23 درصدی صادرات اوره نسبت به مدت مشابه سال قبل.
چرا صادرات اوره کاهشی شد؟
تحلیلگران بازار انرژی و پتروشیمی، چند عامل کلیدی را در این افت محسوس دخیل می‌دانند!
قطعی‌های مکرر گاز
خوراک اصلی واحدهای پتروشیمی تولیدکننده اوره، گاز طبیعی است. ناترازی گاز در فصول سرد و حتی گرم سال، باعث شده تا بسیاری از پتروشیمی‌ها مجبور به کاهش ظرفیت تولید یا توقف کامل خطوط تولید خود شوند. وقتی تولید کم شود، طبیعتاً دست صادرکننده برای حضور در بازارهای جهانی بسته می‌شود.
دامپینگ رقبا
کشورهای رقیب در منطقه و جهان، با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و دسترسی به خوراک پایدار، توانسته‌اند قیمت تمام‌شده خود را کاهش دهند و سهم بازار ایران را تصاحب کنند.
چالش‌های حمل و نقل و لجستیک
فرسودگی ناوگان حمل و نقل و مشکلات بیمه‌ای کشتی‌ها به دلیل مسائل بین‌المللی، هزینه های سربار صادرات را افزایش داده و حاشیه سود را برای صادرکنندگان ایرانی کم کرده است.
عمان؛ دلال جدید یا شریک استراتژیک؟
یکی از جالب‌ترین بخش‌های گزارش گمرک، تغییر مقصد محموله های صادراتی اوره ایران است. در حالی که کل صادرات کاهش یافته، سهم کشور عمان از این کیک کوچک‌شده، به طرز چشمگیری بزرگ شده است.
آمارها نشان می‌دهند که سهم صادرات اوره ایران به عمان از 2 درصد در سال 1401 به 19 درصد در سال 1404 جهش پیدا کرده است. این تغییر ناگهانی نمی‌تواند تنها ناشی از نیاز داخلی کشور عمان به کود اوره باشد. عمان خود دارای صنایع پتروشیمی است و جمعیتی که نیاز به این حجم از اوره داشته باشد را ندارد.
نقش واسطه گری عمان برای عبور از تحریم ها
کارشناسان معتقدند که عمان در حال ایفای نقشی کلیدی به عنوان یک «واسطه» است. به نظر می‌رسد این کشور همسایه، مسیری امن برای دور زدن تحریم های ایالات متحده آمریکا فراهم کرده است. فرآیند احتمالی به این صورت است که محموله های اوره ایران ابتدا به بنادر عمان ارسال می‌شوند و سپس با تغییر اسناد یا ترانزیت مجدد، به مقاصد اصلی در هند، برزیل یا آفریقا صادر می‌شوند.
این استراتژی اگرچه راهی برای تداوم فروش است، اما هزینه های معاملاتی را برای ایران بالا می‌برد. بخشی از درآمد ارزی باید صرف کمیسیون واسطه ها و هزینه های تخلیه و بارگیری مجدد در بنادر عمان شود که در نهایت سود خالص تولیدکننده ایرانی را کاهش می‌دهد.
زنگ خطر در بازار فولاد؛ کاهش 8 درصدی مصرف ظاهری
در حالی که بخش پتروشیمی با چالش‌های صادراتی دست وپنج می‌زند، بازار آهن کشور نیز با رکود در تقاضای داخلی مواجه شده است. طبق جدیدترین گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، مقدار مصرف ظاهری محصولات فولادی کشور در هشت ماهه سال 1404 نسبت به دوره مشابه سال قبل، 8 درصد کاهش یافته است.
مصرف ظاهری چیست و چرا مهم است؟
مصرف ظاهری شاخصی است که از فرمول (تولید + واردات) منهای صادرات به دست می‌آید. این عدد نشان می‌دهد که چه مقدار فولاد در داخل کشور «مانده» و مصرف شده است. وقتی این عدد منفی می‌شود، یعنی چرخ‌های صنایعی که مصرف‌کننده فولاد هستند (مانند ساختمان‌سازی، خودروسازی و لوازم خانگی) کندتر می‌چرخد.
عوامل مؤثر بر کاهش تقاضای فولاد
این کاهش 8 درصدی، سیگنال‌های مهمی به فعالان بازار آهن می‌دهد.
رکود سنگین در مسکن
بخش مسکن بزرگترین مصرف‌کننده مقاطع طویل فولادی است. کاهش صدور پروانه های ساختمانی و توقف بسیاری از پروژه های نیمه‌تمام به دلیل کمبود نقدینگی، تقاضا برای تیرآهن و میلگرد را به شدت کاهش داده است.
تنگنای مالی پروژه های عمرانی
دولت به عنوان بزرگترین کارفرمای پروژه های زیرساختی، با کسری بودجه مواجه است و تخصیص بودجه های عمرانی به کندی صورت می‌گیرد. این موضوع باعث شده پیمانکاران خریدهای خود را متوقف کنند.
انتظارات تورمی و نوسان ارز
نوسانات نرخ ارز باعث شده تا خریداران واقعی دست نگه دارند یا توان خرید خود را از دست بدهند.
تحلیل بازار مقاطع فولادی؛ وضعیت میلگرد در سایه رکود
در شرایطی که مصرف کل آهن کشور نزولی است، وضعیت در بازار مقاطع طویل (به خصوص میلگرد) حساس‌تر است. تولیدکنندگان میلگرد در سراسر کشور با انباشت محصول در انبارها مواجه هستند و رقابت برای فروش در بازارهای محدود داخلی شدت گرفته است.
برای مثال، قیمت‌گذاری محصولاتی مانند میلگرد 12 ابهر که همواره جزو محصولات پرطرفدار در پروژه های شمال غرب کشور بوده، اکنون تحت تأثیر فشار تقاضای ضعیف قرار گرفته است. کارخانه های تولیدی مجبورند برای حفظ نقدینگی، گاهاً محصولات خود را با حاشیه سود بسیار پایین یا شرایط اعتباری طولانی‌مدت به فروش برسانند.
از سوی دیگر، در مرکز کشور نیز وضعیت مشابهی حاکم است. تقاضا برای میلگرد 14 اصفهان که نماد کیفیت در ساخت و سازهای مناطق مرکزی و جنوبی است، نسبت به سال‌های گذشته کاهش ملموسی را تجربه می‌کند. این کاهش تقاضا صرفاً به دلیل قیمت نیست، بلکه ناشی از نبود پروژه فعال در سطح کلان است.
چالش صادرات فولاد در برابر مازاد عرضه
وقتی مصرف داخلی کم می‌شود، تنها راه نجات تولیدکنندگان، صادرات است. اما آیا صادرات فولاد هموار است؟ متاسفانه خیر. وضع عوارض صادراتی سنگین، الزام به بازگشت ارز با نرخ نیمایی (که فاصله زیادی با نرخ بازار آزاد دارد) و مشکلات انتقال پول، انگیزه های صادراتی را کشته است. اگر این موانع برطرف نشود، با توجه به کاهش 8 درصدی مصرف داخل، بسیاری از واحدهای نورد کوچک و متوسط در خطر تعطیلی قرار می‌گیرند.
حتی برندهای معتبری که تحت عنوان میلگرد نیشاپور در شرق کشور و بازارهای صادراتی افغانستان و آسیای میانه شناخته می‌شوند، با چالش‌های لجستیکی و تعرفه های گمرکی دست‌وپنج می‌نرم کنند. حفظ سهم بازار در شرایطی که چین و روسیه در حال دامپینگ آهن در بازارهای جهانی هستند، نیازمند حمایت های جدی دولتی و دیپلماسی اقتصادی قوی است.
پیش بینی آینده بازار در ماه های پایانی 1404
با توجه به آمارهای هفت ماهه، چشم انداز بازار آهن آلات تا پایان سال 1404 چگونه خواهد بود؟
در حوزه پتروشیمی به نظر می‌رسد روند استفاده از عمان به عنوان پایگاه واسط صادراتی ادامه یابد. اگرچه این روش هزینه‌بر است، اما فعلاً تنها راه تنفس برای صادرات اوره محسوب می‌شود. با شروع فصل سرما و احتمال قطعی گاز، تولید اوره ممکن است باز هم کاهش یابد که این موضوع می‌تواند قیمت جهانی اوره را (در صورت کاهش عرضه ایران) تحت تأثیر قرار دهد.
در حوزه آهن و فولاد اگر دولت در بودجه سال آینده تدبیری برای تحریک تقاضای مسکن نیندیشد، رکود فعلی عمیق‌تر خواهد شد. انجمن تولیدکنندگان فولاد هشدارهای لازم را داده است. کاهش 8 درصدی مصرف ظاهری، یعنی زنگ خطری برای اشتغال در این صنعت. احتمالاً تولیدکنندگان به سمت تهاتر کالا با انرژی یا مواد اولیه بروند و یا فشار بیشتری برای تسهیل قوانین صادراتی به دولت وارد کنند.
نتیجه گیری
گزارش های آماری گمرک و انجمن فولاد در هفت ماهه 1404، تصویری شفاف و البته نگران‌کننده از واقعیت های اقتصادی کشور ارائه می‌دهند. کاهش 23 درصدی صادرات اوره و وابستگی 19 درصدی به بازار واسط عمان، نشان‌دهنده فشارهای تحریمی و مشکلات تولید است. همزمان، افت 8 درصدی مصرف فولاد در داخل، از رکود در صنایع پایین‌دستی خبر می‌دهد.
برای استعلام قیمت روز انواع آهن آلات به سایت آهن123 سربزنید.
