تاثیر مکانیزم ماشه روی قیمت آهن
مکانیزم ماشه یا همان Snapback Mechanism چیزی است که این روزها حسابی درباره آن شنیده اید! اما واقعا این مکانیزم چیست و چرا اینقدر ترسناک است؟ تاثیر مکانیزم ماشه روی قیمت آهن و مقاطع فولادی چقدر است؟ آیا باید آهن 3 سال آینده مان را از الان بخریم؟ همه این ها سوالات مهمی است که تیم آهن 123 بعد از ساعت ها کارشناسی میخواهند جواب هایشان را د راختیار شما بگذارند! پیس با دقت ادامه بخوانید.
مکانیزم ماشه چیست؟
مکانیزم ماشه مثل یک دکمه اضطراری است که کشورهای طرف توافق هسته‌ای می‌توانند با فشار دادن آن، همه تحریم‌هایی را که قبلاً برداشته شده بودند، دوباره و خیلی سریع برگردانند، آن هم بدون نیاز به رأی‌گیری تازه.
این موضوع در قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل تعریف شده و حتی خبر اجرای آن می‌تواند بازار ارز را تکان دهد و به‌طور غیرمستقیم قیمت آهن و فولاد را بالا ببرد. چون این صنایع برای خرید مواد اولیه، فناوری و حتی صادرات، وابسته به ارز و شرایط سیاسی هستند، کوچک‌ترین تغییر در فضای بین‌المللی روی قیمت‌ها اثر می‌گذارد.
مثل وقتی که در مدرسه شایعه شود قرار است معلم امتحان سخت بگیرد؛ حتی پیش از برگزاری امتحان، همه استرس می‌گیرند و برنامه‌ریزی‌شان تغییر می‌کند. در بازار هم همینطور است؛ فقط شنیدن احتمال فعال‌شدن مکانیزم ماشه، رفتار خریدار و فروشنده را عوض می‌کند و قیمت‌ها بالا یا پایین می‌رود.
سه عامل مهم در تاثیر مکانیزم ماشه روی قیمت آهن
مکانیزم ماشه فقط یک واژه سیاسی نیست؛ ماشه‌ای است که با کوچک‌ترین فشار، می‌تواند سیستم اقتصادی و بازارهای کالایی ایران را زیر و رو کند. درک این 3 عامل، اثرگذار بر این سازوکار، به فعالان بازار کمک می‌کند تا تغییرات قیمت و نوسانات را هوشمندانه‌تر پیش‌بینی کنند.
سرعت واکنش بازارهای جهانی به خبر تحریم‌ها
اول سرعت واکنش بازارهای جهانی یعنی اینکه وقتی خبری درباره بازگشت تحریم‌ها میاد، بازارهای بزرگ دنیا مثل بورس یا ارز، چقدر سریع به اون خبر واکنش نشون میدن. مثلا مثل وقتی که همه بچه‌های کلاس یه خبر مهم رو می‌شنون و همون لحظه شروع می‌کنن در موردش حرف زدن و تصمیم گرفتن، نه اینکه صبر کنن تا فردا.
تفاوت ساختاری بازارها و اثر آن بر روابط اقتصادی ایران
دوم تفاوت ساختاری بازارها یعنی اینکه کشورهایی که دوست ایران هستن یا نیستن، بازار و قیمت مواد اولیه‌شون با هم فرق داره. این تفاوت باعث میشه تأثیر تحریم‌ها روی هر کدوم از این کشورها و ارتباط‌شون با ایران هم فرق کنه. شبیه اینه که دو بقالی توی یک محله باشن، یکی خیلی راحت میوه تازه میاره و یکی خیلی سخت؛ وقتی جاده بسته بشه، اون که مسیر ساده‌تری داشت کمتر مشکل پیدا می‌کنه.
رابطه مستقیم قیمت فلزات پایه با نرخ ارزهای جهانی
سوم وابستگی قیمت فلزات به ارز یعنی مثلا قیمت مس یا آلومینیوم توی دنیا با قیمت دلار یا یورو رابطه مستقیم داره. اگه دلار گرون بشه، قیمت این فلزات هم بالا میره. این درست مثل اینه که قیمت بستنی توی همه مغازه‌ها به قیمت شیر وابسته باشه؛ اگه شیر گرون بشه، خودبه‌خود بستنی هم گرون میشه.
تحلیل موشکافانه بازار آهن تا آخر سال 1404
امسال تقریباً پر‌ریسک‌ترین سال قرن اخیر در دنیاست و همین یعنی بازار فلزات همچنان داغ مانده و به سمت رکوردهای تازه حرکت می‌کند. وقتی ریسک جهانی بالا باشد، نوسانات قیمت هم افزایش پیدا می‌کند. به عنوان مثال، طلا که هدف ۳۵۰۰ دلاری برای قیمت جهانی دارد، با نوسانات شدید و اصلاح‌های پی‌در‌پی به سمت این عدد حرکت خواهد کرد.
- بالا رفتن ریسک جهانی باعث می‌شود با رشد قیمت طلا، این افزایش به بازارهای دیگر هم سرریز شود. فلزاتی مانند مس و آهن رشد چشمگیری خواهند داشت، اما این رشد بیشتر جنبه قیمتی دارد و برای سرمایه‌گذاری بلندمدت مناسب نیست. فعالانی که کارشان وابسته به فلزات است، امسال شرایط سختی را تجربه می‌کنند و بهتر است موجودی انبار خود را تکمیل کنند تا در برابر شوک‌های قیمتی آسیب نبینند.
- بازار نقره امسال حتی از سال قبل نیز جذاب‌تر خواهد بود. دلیل اول این جذابیت، همراهی نقره با روند صعودی طلاست و دلیل دوم، ورود سرمایه‌های کوچک به این بازار. همچنین، تقاضای صنعتی برای نقره در حال افزایش است؛ زیرا تولید محصولاتی مانند خودروهای برقی، پنل‌های خورشیدی و کامپیوترهای کوانتومی روزبه‌روز بیشتر می‌شود. حتی خودروسازان داخلی مانند ایران‌خودرو نیز به تولید خودرو برقی روی آورده‌اند.
- ارتباط این موضوع با نقره آن است که در صنایع یادشده، نقره ماده اولیه حیاتی محسوب می‌شود. بنابراین با افزایش تولید، نیاز به نقره هم بیشتر می‌شود و این یعنی تقاضای افزاینده و رشد قیمت.
با این حال، خرید نقره مانند طلا نیست که هر نوع و مدلی را بتوان به راحتی معامله کرد. در خرید نقره باید به اعتبار فروشنده و نوع نقره (سکه، شمش، صنعتی یا زینتی) توجه ویژه داشت. بی‌دقتی در این زمینه ممکن است باعث زیان در زمان فروش شود.
ارتباط مکانیزم ماشه با بازار فلزات
وقتی مکانیزم ماشه فعال میشه یعنی تحریم‌ها دوباره برمی‌گردن، راه‌های خرید و فروش کالا بین کشورها سخت‌تر میشه. بازار آهن و فولاد ایران هم چون برای ساخت محصولات خودش از مواد اولیه و دستگاه‌هایی استفاده می‌کنه که بیشترشون از خارج میاد، خیلی سریع تحت فشار قرار می‌گیره.
مثلا صادرات یعنی فروش محصولات به کشورهای دیگه، به خاطر تحریم محدود میشه. از طرف دیگه، اگر بخوای آهن یا دستگاه‌ها رو از مسیرهای دورتر یا واسطه تهیه کنی، هزینه حمل و نقل بالا میره.
همینطور قیمت دلار بالا میره و چون آهن و مقاطع فولاد با دلار قیمت‌گذاری میشن، قیمت ریالی‌شون هم زیاد میشه. کمبود تکنولوژی پیشرفته هم باعث گرون‌تر شدن کار و دیرتر تمام شدن پروژه‌ها میشه. حتی مواد اولیه مثل آهن اسفنجی یا فولاد خام به سختی می‌رسن. این مشکلات باعث بی‌اعتمادی و نوسان قیمت میشه، طوری که بعضی وقت‌ها قیمت‌ها به شکل حبابی بالا میرن.
این شرایط صنایع پایین‌دستی مثل کارخونه‌های تولید میلگرد یا تیرآهن رو هم تحت فشار میذاره، چون قیمت مواد اولیه‌شون بالا و تقاضای بازار نامطمئن میشه.
مثل اینه که برای درست کردن یک کیک، آرد و شکرت رو از یک شهر دور بیارن و ناگهان جاده‌ها بسته بشه، مجبور شی از مسیر طولانی‌تری بری که هم وقت می‌بره، هم هزینه‌ی سوختت زیاد میشه و هم ممکنه به موقع نرسی یا کیفیت موادت فرق کند!
جدول تاثیرات مکانیزم ماشه بر روی فلزات
| عامل (علت) | توضیح ساده | اثر مستقیم بر بازار فلزات | اثر غیرمستقیم بر صنایع پایین‌دستی |
| بازگشت تحریم‌ها و محدودیت صادرات | قطع یا کاهش فروش محصولات فولادی به کشورها | کاهش درآمد ارزی، کاهش حجم تولید | کاهش سفارش از سوی بازار داخلی |
| افزایش هزینه حمل‌ونقل | استفاده از مسیرهای غیرمستقیم یا واسطه‌ای | افزایش بهای تمام‌شده محصولات | بالا رفتن قیمت میلگرد، تیرآهن و سایر مقاطع |
| رشد قیمت ارز | تحریم‌ها باعث افزایش نرخ دلار می‌شوند | افزایش قیمت ریالی آهن و فولاد | افزایش هزینه پروژه‌های عمرانی |
| محدودیت تکنولوژی و تجهیزات | دشواری در واردات فناوری و دستگاه‌های نو | کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه تولید | کاهش کیفیت یا تأخیر در تحویل محصولات |
| اختلال در زنجیره تأمین مواد اولیه | سخت‌تر شدن دسترسی به کنسانتره، آهن اسفنجی و فولاد خام | کاهش ظرفیت تولید | ناپایداری عرضه محصولات نهایی |
| نااطمینانی و حباب‌های قیمتی | نگرانی فعالان بازار از آینده | نوسانات شدید قیمت فلزات | بی‌ثباتی در قراردادها و سرمایه‌گذاری‌ها |
اثرات کوتاه‌مدت مکانیزم ماشه بر قیمت آهن
وقتی مکانیزم ماشه فعال میشه، توی کوتاه‌مدت بازار آهن خیلی سریع واکنش نشون میده، حتی قبل از اینکه تحریم‌ها رسماً اجرا بشن. مثلا وقتی آمریکا سال ۱۳۹۷ از برجام خارج شد، هنوز تحریم‌ها کامل برنگشته بود، اما قیمت دلار یکهو بالا رفت و آهن هم گرون شد. این اتفاق چند دلیل داشت:
شوک روانی: آدم‌ها و شرکت‌ها از ترس اینکه جنس کم بشه یا گرون‌تر بشه، زودتر از موعد شروع می‌کنن خرید کردن. مثل وقتی که شایعه میشه ممکنه نان کمیاب بشه، همه میرن نان اضافه می‌خرن.
نوسان ارزی: وقتی دلار گرون میشه، قیمت آهن هم سریع بالا میره چون بیشتر معاملات و واردات این صنعت بر پایه دلاره.
اختلال در زنجیره تأمین: با شنیدن خبر تحریم، واردات مواد اولیه سخت‌تر و حمل‌ونقل گرون‌تر میشه و این هم باعث افزایش قیمت میشه.
نتیجه این واکنش‌های سریع اینه که تقاضا در بازار افزایش پیدا می‌کنه، قیمت فلزاتی مثل مس که در تولید بعضی محصولات فولادی استفاده میشه بالا میره، و سرمایه‌گذاران پروژه‌های ساختمانی دست نگه می‌دارن چون از آینده بازار مطمئن نیستن! تداعی‌های این اثرات کوتاه‌مدت عبارتند از:
- افزایش سریع تقاضا در بازارهای مصرفی و ساختمانی به دلیل ترس از افزایش قیمت‌ها در آینده.
- افزایش قیمت انواع مس و آلیاژهای مرتبط، که به طور مستقیم در قیمت تمام‌شده آهن تاثیر می‌گذارد.
- کاهش شدید سرمایه‌گذاری‌های جدید در پروژه‌های ساختمانی به دلیل نااطمینانی در آینده بازار و افزایش نرخ ارز.
اثرات بلندمدت مکانیزم ماشه بر قیمت آهن
وقتی مکانیزم ماشه فعال میشه و تحریم‌ها مدت زیادی ادامه پیدا کند، بازار آهن ایران مثل یک کارخانه بزرگه که مسیر رفت‌وآمدش تنگ و محدود شده. در بلندمدت، فروش آهن به کشورهای دیگه کم میشه و پولی که از صادرات میاد پایین میاد، یعنی سرمایه کمتری برای پروژه‌های بزرگ باقی می‌ماند! و 7 اثر مهم دارد:
محدود شدن بازارهای صادراتی
با ادامه تحریم‌ها، فروش آهن و فولاد ایران به کشورهای خارجی کاهش پیدا می‌کند. این کاهش صادرات، درآمدهای ارزی را کم کرده و دسترسی به سرمایه لازم برای اجرای پروژه‌های بزرگ را محدود می‌کند.
تغییر تأمین‌کنندگان مواد اولیه و تجهیزات
به دلیل محدودیت واردات، تولیدکنندگان داخلی مجبور می‌شوند از منابع جایگزین استفاده کنند که ممکن است گرون‌تر یا بی‌کیفیت‌تر باشند. این موضوع هزینه‌های تولید را به شکل محسوسی افزایش می‌دهد.
افزایش هزینه‌های تولید
کمبود مواد اولیه باکیفیت، نبود فناوری‌های پیشرفته و گرانی خدمات جانبی باعث بالا رفتن هزینه تولید آهن و فولاد می‌شود.
کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت فولاد
ریسک بالای فعالیت اقتصادی و نااطمینانی بازار باعث می‌شود سرمایه‌گذاران برای اجرای پروژه‌های جدید تمایل کمتری داشته باشند. در نتیجه، ظرفیت تولید به مرور کاهش می‌یابد.
تثبیت یا افزایش مداوم قیمت آهن
به دلیل کاهش تولید داخلی و افزایش هزینه‌ها، قیمت آهن معمولاً بالا می‌ماند یا حتی بیشتر می‌شود تا تولیدکنندگان بتوانند حاشیه سودشان را حفظ کنند.
فشار بر بازار ساخت‌وساز
در بازارهایی مثل ساخت‌وساز که مصرف آهن همیشه بالاست، کمبود عرضه و گرانی محصول فشار مستقیم بر هزینه‌های پروژه‌ها وارد می‌کند.
برهم خوردن تعادل عرضه و تقاضا
ادامه این روندها باعث می‌شود تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار آهن به هم بخورد و قیمت‌ها در بلندمدت روند صعودی داشته باشند؛ مگر اینکه سیاست‌های حمایتی یا راهکارهای جایگزین مانند بهبود بهره‌وری و تنوع بازار صادراتی اجرا شوند.
سناریو های قیمتی مکانیزم ماشه
تاثیر مکانیزم ماشه روی قیمت آهن را می‌تواند در سناریوهای مختلفی تغییر دهد؛ از جهش شدید و ناگهانی تا تغییرات محدود و کوتاه‌مدت. شناخت این 3 سناریو اصلی به شما کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در خرید، فروش و سرمایه‌گذاری بگیرند.
اجرای کامل مکانیزم ماشه و بازگشت تحریم‌ها
- افزایش نرخ دلار به دلیل کم شدن درآمد ارزی کشور.
- رشد قیمت آهن بین ۲۰ تا ۵۰ درصد تنها در چند ماه اول.
- کاهش شدید صادرات به خاطر بسته شدن بازارهای خارجی و کم شدن مشتری‌های جهانی.
- فشار بر تولیدکنندگان برای استفاده از منابع داخلی که معمولاً گران‌تر هستند و سودشان را کم می‌کند.
تهدید سیاسی بدون اجرای عملی
- افزایش محدود و کوتاه‌مدت قیمت که بیشتر به خاطر ترس بازار است.
- بازگشت آرام بازار وقتی همه بفهمند مکانیزم اجرا نشده.
- نوسان محدود در ارز و قیمت‌ها که کم‌کم به حالت عادی برمی‌گردد.
مدیریت هوشمند داخلی
- استفاده از ذخایر استراتژیک و پیدا کردن بازارهای جدید برای خرید و فروش.
- بستن قراردادهای بلندمدت با تأمین‌کنندگان داخلی و خارجی قابل اعتماد.
- بهبود بهره‌وری در تولید و کم کردن وابستگی به واردات.
جمع‌بندی
تاثیر مکانیزم ماشه بر قیمت بازار آهن، مثل کلیدی است که با یک چرخش، می‌تواند قفل‌های تازه‌ای بر راه اقتصاد ایران بزند و بازار آهن را در چند قدم به نقطه جوش برساند. این سازوکار نه فقط قیمت ارز و روابط تجاری را بهم می‌ریزد، بلکه با فشار بر زنجیره تأمین، هزینه‌های تولید را بالا می‌برد و تعادل عرضه و تقاضا را به هم می‌زند.
در کوتاه‌مدت، شوک روانی و جهش بازار ارز باعث افزایش ناگهانی قیمت‌ها می‌شود؛ و در بلندمدت، کاهش صادرات، گرانی تجهیزات و مواد اولیه، بازار را در شیب صعودی نگه می‌دارد، مدیریت هوشمند داخلی، تنوع‌بخشی به بازارهای تأمین و صادرات، و بهبود بهره‌وری می‌تواند شدت این شوک‌ها را کاهش دهد و بازار را به مسیر باثبات‌تری هدایت کند.
سوالات متداول
مکانیزم ماشه دقیقاً چیست؟
بندی در توافق برجام که امکان بازگشت خودکار تحریم‌ها را بدون نیاز به رأی‌گیری فراهم می‌کند.
آیا تاثیر مکانیزم ماشه روی قیمت آهن همیشه باعث افزایش می‌شود؟
در اغلب موارد بله، اما شدت آن بستگی به مدیریت داخلی و وضعیت بازار ارز دارد.
اثر روانی این مکانیزم چقدر مهم است؟
بسیار زیاد؛ گاهی پیش از اجرا، تنها اعلام یا تهدید آن می‌تواند قیمت‌ها را تکان دهد.
در بلندمدت چه اتفاقی برای بازار آهن می‌افتد؟
کاهش صادرات، گرانی تولید، افت سرمایه‌گذاری و محدودیت تکنولوژی باعث می‌شود قیمت آهن بالا بماند و بازار ساخت‌وساز تحت فشار قرار گیرد.
