چرا ایران از بازار فولادهای خاص عقب مانده است؟
در چهار دهه گذشته، صنعت آهن و فولاد جهان با تحولات عظیمی مواجه بوده و کشورها به ویژه در زمینه تولید فولادهای خاص، قدمهای مهمی برداشته اند. فولادهای زنگ نزن بهعنوان یکی از این محصولات خاص، در این مدت مسیر رشد سریعی را طی کرده اند.
در حالیکه ایران نتواسته بهطور کامل از پتانسیل این بازار بهره برداری کند، سایر کشورها همچون چین به سرعت در حال تسلط بر این بخش از صنعت فولاد هستند.
روند جهانی تولید فولادهای خاص
در سالهای اخیر، تقاضا برای آهن های زنگ نزن بهشدت افزایش یافته است. این نوع فولادها بهدلیل ویژگی های خاصی همچون مقاومت بالا در برابر خوردگی و قابلیت های فنی ویژه، در صنایع پیشرفته مانند خودروسازی، انرژی، لوازم خانگی و ساختوساز کاربرد بسیاری پیدا کرده اند.
طبق داده ها، تولید فولاد زنگ نزن از سال 1980 تا 2021 سریعتر از بسیاری از فلزات دیگر مانند آلومینیوم، مس و فولاد کربنی رشد کرده است. این رشد نهتنها نشاندهنده نیاز صنایع پیشرفته به مواد اولیه با کیفیت بالا است، بلکه بیانگر رقابت شدید کشورهای مختلف برای تسلط بر این بازار میباشد.
در میان این کشورها، چین بهطور ویژه در دو دهه گذشته نقش تعیینکننده ای در رشد تولید فولادهای خاص ایفا کرده است.
از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۴، سهم چین از تولید جهانی فولاد زنگ نزن به بیش از ۶۲ درصد رسیده است. این رشد شگفتانگیز بهدلیل توسعه فناوریهای نوین، کاهش هزینه های تولید و تقاضای داخلی زیاد برای این محصولات در صنایع مختلف چین است.
ایران و چالش های تولید فولادهای خاص
اگرچه ایران در زمینه تولید آهن خام در رتبه های برتر جهانی قرار دارد، اما در زمینه تولید فولادهای خاص با مشکل روبرو است. این مشکلات به ویژه در مراحل پیشرفته تولید مانند آنیلینگ (annealing)، پیکلینگ (pickling) و کوتینگ (coating) مشاهده میشود.
این خطوط تولید نقش حیاتی در تعیین کیفیت و مقاومت فولادهای ویژه دارند، و نبود آنها در ایران سبب شده تا این کشور نتواند به رقابت در بازار جهانی فولادهای خاص بپردازد.
تاثیر کمبود فناوری پیشرفته
در ایران، بهدلیل کمبود فناوریهای پیشرفته در تولید فولادهای خاص، تولید این محصولات با چالش های جدی مواجه است. بهعنوان مثال، در تولید فولاد ضد زنگ و فولادهای ویژه، میزان مقاومت در برابر خوردگی و کیفیت سطحی محصولات اهمیت بسیاری دارد.
در حالیکه کشورهای دیگر با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته توانسته اند کیفیت بالاتری از این محصولات را تولید کنند، ایران همچنان در این زمینه عقب مانده است.
فرصت های از دست رفته در بازار منطقه ای
بررسی الگوی مصرف فولادهای خاص در کشورهای منطقه، پتانسیل بالقوه ایران را در این بازار نشان میدهد. کشورهای همسایه مانند ترکیه، پاکستان، عراق، امارات متحده عربی و عمان، بهدلیل توسعه صنایع خود در زمینه های مختلف، تقاضای بالایی برای فولادهای ویژه دارند.
به ویژه ترکیه با صنایع پیشرفته خود در زمینه خودروسازی و لوازم خانگی، بیشترین مصرف فولادهای خاص را در منطقه دارد. در همین حال، پاکستان و عراق بهدلیل اجرای پروژه های عمرانی و نیاز به فولاد با کیفیت بالا، تقاضای رو به رشدی دارند.
در این میان، ایران با ظرفیت های تولید فولاد و دسترسی به منابع معدنی میتوانست بخشی از این نیازها را تأمین کند و سهم بیشتری از بازارهای صادراتی را به خود اختصاص دهد. متاسفانه، نبود سرمایهگذاری در تجهیزات پیشرفته و فقدان استراتژی بلندمدت برای ارتقای فناوری، سبب شده تا ایران از این بازارهای سودآور عقب بماند.
جدول تولید فولاد زنگ نزن در کشورهای برتر
| کشور | سهم از تولید جهانی (2024) | درصد رشد تولید (2005-2024) |
| چین | 62% | 10% |
| هند | 5% | 6% |
| ژاپن | 4% | 2% |
| کره جنوبی | 4% | 3% |
| اتحادیه اروپا | 6% | 1% |
| سایر کشورهای جهان | 19% | 5% |
عوامل ساختاری و فناورانه در عقب ماندگی ایران
عقب ماندگی ایران در تولید فولادهای خاص بهدلیل ترکیبی از عوامل مختلف ساختاری و فناورانه است. یکی از این عوامل، سرمایهگذاری ناکافی در تحقیق و توسعه و نوسازی فناوریهای تولید است. ایران باید توجه بیشتری به تحقیق و توسعه داشته باشد تا بتواند در تولید فولادهای ویژه به رقابت جهانی بپردازد.
راهکارهای پیشنهادی برای تحول صنعت فولاد ایران
برای اینکه ایران بتواند در بازار فولادهای خاص موفق باشد، نیاز به یک تغییر رویکرد اساسی در تولید دارد. این تغییرات باید شامل موارد زیر باشد:
نوسازی فناوریهای تولید: ایران باید فناوریهای پیشرفته مانند آنیلینگ، پیکلینگ و کوتینگ را در خطوط تولید خود وارد کند تا بتواند فولادهای با کیفیت بالا و استاندارد جهانی تولید کند.
سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه: حمایت از پروژه های تحقیقاتی در زمینه فولادهای خاص و ارتقای دانش فنی برای تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، از اهمیت بالایی برخوردار است.
حمایت از بخش خصوصی: دولت ایران باید با حمایت از سرمایهگذاران بخش خصوصی در صنعت فولاد، شرایطی فراهم کند که سرمایهگذاری در خطوط تولید پیشرفته بهراحتی امکانپذیر باشد.
تنوعبخشی به سبد محصولات: ایران باید سبد محصولات فولادی خود را از تولید فولاد خام به تولید فولادهای ویژه و با ارزش افزوده بالا تغییر دهد تا در رقابت جهانی سهم بیشتری داشته باشد.
نتیجهگیری
صنعت آهن و فولاد ایران میتواند با یک استراتژی بلندمدت و سرمایهگذاری در فناوریهای پیشرفته، به یکی از بازیگران اصلی در بازار جهانی فولادهای خاص تبدیل شود.
ایران باید بهجای تمرکز تنها بر تولید فولاد خام، بهسمت تولید فولادهای ویژه با ارزش افزوده بالا حرکت کند. با این رویکرد، ایران میتواند سهم قابل توجهی از بازار جهانی فولادهای خاص را بهدست آورد و رقابتپذیری خود را در سطح جهانی افزایش دهد.
برای استعلام قیمت روز انواع آهن آلات به سایت آهن123 مراجعه کنید.
