کاربرد انواع آجر در ساختمان
انواع و کاربرد آجر
آجر، یک مصالح ساختمانی همهکاره است که سابقه استفاده طولانی از هزاران سال قبل دارد. این یک ماده بادوام است که مقاومت فشاری بالایی دارد و آن را برای استفاده در پروژههای ساختمانی و مهندسی عمران به عنوان یک عنصر سازهای برای پروژهها از جمله ساختمانها، تونلها، پلها، دیوارها، کفها، راهروها، دودکشها، شومینهها، پاسیوها یا پیادهروها مناسب میسازد. فراتر از خواص مکانیکی آجر، جذابیتهای زیباییشناختی نیز برای مصالح وجود دارد که به نفع استفاده از آن در کاربردهای معماری است. بسیاری از اولین اشکال آجر، خشت خام است که به طور طبیعی و با استفاده از نور خورشید خشک میشود. آنها معمولاً از استحکام کمتری برخوردار هستند و بنابراین در ساختوسازهای مدرن و سازه های آهن که نیازمند استحکام بالایی هستند، استفاده نمیشوند. در این مقاله، مروری بر انواع آجرهای متداول با توجه به مواد خام تشکیلدهنده، روش ساخت و کاربرد موردنظر ارائه خواهد شد.
تاریخچه پیدایش آجر
تا به امروز، هیچ مصالح ساختمانی نتوانسته با سبک کلاسیک و ظرافت این محصول مطابقت داشته باشد. قدیمیترین کاربرد آجرهای کشفشده به 7000 سال قبل از میلاد برمیگردد که در ابتدا از گل ساخته شده بودند. آجرهای اولیه، از گل یا خاک دارای خاک رس تشکیل شده و خشک شدهاند تا به اندازه کافی قوی باشند و بتوانند بار کل ساختمان را حمل کنند. استفاده اصلی از کاربرد آجر، ساخت واحدهای دیواری است، زیرا یکی از مصالح موجود و کاربرد آجر برای ساختوساز است. آجرها از حداقل 75 ٪ مواد جامد تشکیل شدهاند. آنها به منظور استفاده در کاربردهای گوناگون، به انواع مختلفی طبقهبندی میشوند. در ادامه ما قصد داریم در مورد انواع آجرها و کاربرد هر یک بحث کنیم.
آجرها معمولا چه ویژگیهایی دارند؟
از آجر میتوان به عنوان آجر روکار نیز استفاده کرد که به آن آجرنما نیز میگویند، به این معنی که صورت (سطح جلویی آجر) نمایان و قابل مشاهده است. در مورد آجرنماها، ظاهر سطح آجر باید مورد توجه قرار گیرد، که ممکن است استفاده از یک کلاس آجری گرانتر را که دارای عیبهای کم یا بدون عیب است و بافت یا سبک طراحی مطلوبی را نشان میدهد، نیاز داشته باشد. آجر پشت کار، نمای ظاهری ندارد و به عنوان یک سیستم پشتیبانی استفاده میشود.
در حالی که بسیاری از آجرها جامد هستند، کاربرد آجر سوراخدار و آجر توخالی وجود دارد (که آجر حفرهای نیز نامیده میشود). آجر سوراخدار و آجر توخالی وزن سبکتری دارند، به مواد خام کمتری برای ساخت نیاز دارند و اغلب برای کاربردهای غیر باربر استفاده میشوند. در زیر، به بررسی خواص آجر میپردازیم که نشاندهنده اهمیت آن در ساختمانسازی است، ازجمله:
سختی آجر
یک آجر با کیفیت خوب در برابر سایش مقاومت خواهد داشت. این خاصیت، سختی آجر نامیده میشود که به ماندگاری ساختار آجر کمک میکند. به دلیل این خاصیت، آجرها در اثر تراشیدن آسیب نمیبینند.
مقاومت فشاری آجر
مقاومت فشاری یا مقاومت در برابر خرد شدن، از دیگر ویژگیهای کاربرد آجر است که نشاندهنده مقدار بار حملشده توسط آجر در واحد سطح است. طبق BIS، حداقل مقاومت فشاری آجر باید 3.5N/mm2 باشد. قدرت خرد شدن آجرها با خیساندن آنها در آب کاهش مییابد.
جذب آجر
|
آجرها معمولاً آب را جذب میکنند، اما محدودیتهایی دارند. درصد حد جذب وزنی برای کلاسهای مختلف آجر در جدول زیر آمده است.
| |
درصد جذب آب بر حسب وزن | کلاس آجر |
20% | First class |
22% | Second class |
25% | Third Class |
کلاسهای آجر را در ادامه مورد بحث قرار میدهیم.
مزایای استفاده از کاربرد آجر ساختمانی
در کاربردهای ساختمانی، آجر مزایای متعددی نسبت به مصالح جایگزینی دارد که به همان هدف عمل میکنند که عبارتاند از:
- این یک ماده بادوام است و میتواند صدها یا هزاران سال دوام بیاورد.
- آجر نسوز است و میتواند در برابر دمای بالا مقاومت کند.
- آجر قابلیت کاهش نویز و عایق صدا را ارائه میدهد.
- آجر برای محافظت از محیط زیست، نیازی به استفاده از رنگ یا سایر پرداختها ندارد.
- به عنوان یک جزء ساختمانی مدولار، مشکلات مربوط به آجرهای جداگانه را میتوان بدون نیاز به تخریب و بازسازی کل سازه برطرف کرد.
- از آنجایی که خاک رس تقریباً در همه جا موجود است، آجر را میتوان به صورت محلی ساخت و هزینههای مربوط به حملونقل آنها را حذف کرد. این میتواند به این معنی باشد که ساختوساز با استفاده از آجر به عنوان مصالح ممکن است هزینه کمتری نسبت به استفاده از سنگ، بتن یا فولاد داشته باشد.
- کار با آجر به دلیل یکنواختی در اندازه سادهتر است، بر خلاف سنگ که نیاز به تغییر اندازه و شکل آن دارد.
- کاربردها و بناهای مختلفی که میتوان با آجر ساخت، فراوان هستند.
انواع آجر بر اساس روش پخت و مواد خام تشکیلدهنده
انواع مختلفی از آجر وجود دارد که هر کدام دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود هستند. چه در حال ساختن یک پایه، یک دیوار آجری یا یک شومینه هستید، شناخت انواع آجر برای انتخاب آگاهانه و رسیدن به یک سازه موفقیتآمیز ضروری است. انواع آجر عبارتاند از:
آجر معمولی
این نوع آجرها، محبوبترین و فراوانترین نوع آجر هستند که سازندگان، آنها را در دیوارها، ستونها و پایههای یک سازه استفاده میکنند. این آجرها عمدتاً از خاک رس طبیعی ساخته شدهاند. آجرهای معمولی همچنین حاوی مواد افزودنی مختلفی از جمله ماسه، بتن، تثبیتکنندهها و رنگها هستند تا عملکرد یا کیفیت زیبایی آنها را بهبود بخشند. آجرهای رسی معمولی میتوانند در ترکیب واقعی بسیار متفاوت باشند. تولیدکنندگان میتوانند ترکیب آجرها را به گونهای تنظیم کنند که معیارهای خاصی را برای عملکرد یا سبک برآورده کند. کاربرد آجرهای معمولی، برای هر کاربردی میتوانند مورد استفاده قرار بگیرند. ازجمله ویژگیهای کلیدی این نوع آجرها:
- دوام. سازندگان به آجرهای سفالی به دلیل طول عمر و استحکام فشاری آنها اهمیت میدهند.
- عایق حرارتی. آجرهای سفالی معمولی، عایق حرارتی عالی را ارائه میدهند. آنها یک مانع موثر بین داخل و خارج از خانه ایجاد میکنند و مصرف انرژی را کاهش میدهند.
- مقاوم در برابر آتش. آجرهای معمولی، مقاوم در برابر آتش هستند. آنها نمیسوزند، دودهای سمی منتشر نمیکنند و به گسترش شعله کمک نمیکنند.
- جذابیت زیباییشناختی. آجرهای سفالی، ظاهری کلاسیک را ارائه میدهند. آنها در رنگها و اندازههای آجری زیادی برای بهبود سبکهای معماری خاص وجود دارند.
- پایداری. خاک رس، یک ماده طبیعی و فراوان است. آجرهای سفالی معمولی نیز دوام میآورند که نیاز به بازسازی را کاهش میدهد.
آجر ماسه آهکی
آجرهای ماسه آهکی که به آنها محصول سیلیکات کلسیم نیز گفته میشود، با استفاده از ماسه، آهک، آب و رنگهای معدنی ساخته میشوند. این یک نوع آجرمحصول اتفاق میافتد. این آجرها برای دیوارهای باربر بسیار عالی هستند. با استفاده از آجرهای ماسه آهکی میتوانید در زمان و هزینه خود صرفهجویی کنید، زیرا برای حفظ ثبات ساختاری خود به خطوط ملات کمتری نیاز دارند. از کاربردهای رایج این نوع آجرها، به عنوان عایق صوتی و قابل استفاده در دیوارهای باربر است. ویژگیهای این محصول ماسه آهکی:
- استحکام. آجرهای ماسه آهکی، دارای مقاومت فشاری عالی و بادوام و مقاوم در برابر آبوهوا هستند.
- مقاوم در برابر آتش. آجرهای ماسه آهکی در برابر حرارت بالا مقاومت میکنند و هنگام قرار گرفتن در معرض آتش بخارات سمی منتشر نمیکنند.
- عایق صدا. این آجرها، عایق صوتی عالی را ارائه میدهند و انتقال صدا را بین اتاقهای مجاور به حداقل میرساند.
- پایداری. مواد موجود در آجرهای ماسه آهکی به طور طبیعی مشتق شدهاند و فرآیند ساخت آنها کمتر به انرژی وابسته است.
- پایداری ابعادی. آجرهای ماسه آهکی با تغییرات آبوهوا و دما منبسط یا منقبض نمیشوند.
- عایق محدود. آجرهای ماسه آهکی به طور خاص برای عایق حرارتی ساخته نمیشوند، بنابراین قابلیت حرارتی محدودی دارند.
- حفظ رطوبت. آجرهای آهکی شنی باید مهروموم شوند تا رطوبت را حفظ کنند و در برابر آن مقاوم شوند.
- زیباییشناسی. آجرهای ماسه آهکی، ظاهری صاف و یکنواخت دارند که ظاهری کاربردی یا صنعتی ایجاد میکند.
آجر بتنی
آجرهای بتنی، محصول ساختمانی محبوب و ارزان هستند که از بتن، سنگدانه و آب اجزای اصلی آجرهای بتنی تشکیل شدهاند. قالبهای فولادی از طریق ارتعاش و فشردهسازی، آجرهای خاکستری کمرنگ را تشکیل میدهند. آجرهای بتنی، در اندازهها، شکلها و بافتهای مختلف ظاهر میشوند. موارد استفاده از این آجرها در پایهها، دیوارها، سایر تکیهگاههای سازهای و آجرکاری داخلی است. از ویژگیهای آجرهای بتنی:
- تطبیقپذیری. تولیدکنندگان، آجرهای بتنی را در طیف وسیعی از اندازهها و سبکها تولید میکنند که انعطافپذیری در ساختوساز را ارائه میدهد.
- در دسترس بودن و مقرونبهصرفه. بر خلاف گزینههای محصول تخصصی، آجرهای بتنی به طور گسترده در دسترس و ارزان هستند.
- عایق صدا. بلوکهای بتنی، عایق صدا را بهبود میبخشد و انتقال صدا را بین نواحی مشخصی به حداقل میرساند.
- استحکام. آجرهای بتنی، استحکام فشاری بالایی دارند و پایداری سازهای عالی را ارائه میدهند. آنها در برابر آبوهوا، آفات و آتش مقاوم هستند.
- عایق حرارتی. درحالیکه آجرهای بتنی دارای برخی خواص جرمی حرارتی هستند، اما به اندازه محصولات ساختهشده برای این منظور عایق نیستند.
- تأثیر محیطی. فرآیند تولید این نوع از آجرها، انرژیبر است، بنابراین ردپای کربن میتواند قابل توجه باشد.
- زیباییشناسی. آجرهای بتنی، از لحاظ ظاهری، چندان جذاب نیستند. درنتیجه، آنها برای مناطقی که در معرض دید قرار ندارند، مناسبتر هستند. البته برای دیوارهای قابل مشاهده، به روکش خارجی نیاز دارند.
- جذب رطوبت. آجرهای بتنی، متخلخل هستند و رطوبت را حفظ میکنند، مگر اینکه آنها را آببندی کنید.
آجر مهندسی
آجرهای مهندسی، یک نوع محصول تخصصی هستند که بیشتر در پروژههای صنعتی به جای پروژههای خانگی استفاده میشود. ماده اولیه برای تهیه آجر مهندسی، خاک رس یا شیل است. همچنین مواد اضافی برای بهبود استحکام و دوام این آجر وجود دارد که ممکن است در طول فرآیند تولید، به آن اضافه شوند. آجرهای مهندسی، قوی ترین آجرهای موجود هستند و بیشترین تراکم محصول را دارند. به طور کلی، از آجرهای مهندسی در پروژههای ساختمانی صنعتی، دیوارهای فونداسیون و دیوارهای باربر استفاده میشود. از جمله ویژگیهای آجر مهندسی:
- دوام. آجرهای مهندسی میتوانند در شرایط آبوهوایی سخت، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و فشار فیزیکی بدون خراب شدن مقاومت کنند.
- استحکام. فرآیند پخت با دمای بالا، مسئول ایجاد مقاومت فشاری چشمگیر آجرهای مهندسی است. این کار، آنها را برای مکانهایی ایدهآل می کند که استحکام در آنها بسیار مهم است.
- ترکیب متراکم. ساختار متراکم آجرهای مهندسی، آنها را در برابر رطوبت و نفوذ آتش مقاوم میکند.
- گزینههای زیباییشناسی. انتخابهای آجر مهندسی محدود است. رایجترین رنگها قرمز، قهوهای و آبی-خاکستری هستند.
- هزینه. به دلیل کیفیت بالای مصالح و ماهیت پیچیده ساخت، آجرهای مهندسی گرانتر از آجرهای سفالی معمولی هستند. این یکی از دلایلی است که اینها بیشتر در مصارف صنعتی و نه خانگی رایج هستند.
- وزن. به طور کلی، وزن آجرهای مهندسی از آجرهای معمولی سنگینتر است. وزن مخصوص آجرها به روش ساخت و اندازه محصول بستگی دارد.

آجر نسوز
آجر نسوز که آجرهای مقاوم در برابر حرارت نیز نامیده میشوند، نوعی محصول تخصصی هستند که سازندگان در محیطهای با دمای بالا از آن استفاده میکنند. خاک رس، سیلیس و آلومینا، مواد اولیه آجرهای نسوز هستند. این آجرها هنگامی که در معرض تغییرات سریع دما و مواد شیمیایی خورنده قرار میگیرند، یکپارچگی ساختاری خود را حفظ میکنند. از آجرهای نسوز اغلب برای کاربردهایی که باید در برابر حرارت مقاوم باشند مانند کوره یا شومینه، استفاده میشود. از ویژگیهای این محصول نسوز میتوان اشاره کرد به:
- مقاوم در برابر حرارت. آجرهای نسوز میتوانند تا دمای 1500 درجه سانتیگراد را تحمل کنند.
- عایق حرارتی. تولیدکنندگان، آجرهای نسوز را طوری طراحی میکنند که در برابر انتقال حرارت مقاومت کنند و گرمای کورهها، شومینهها و اجاقها را حفظ کنند.
- اشکال متنوع. بسته به نیاز مورد نظر، طیف گستردهای از آجرهای نسوز، هم در انواع متخلخل و هم غیر متخلخل موجود است.
- مقاومت شیمیایی. آجرهای نسوز میتوانند در برابر سایش ناشی از مواد شیمیایی خشن موجود در زبالههایی مانند سرباره موجود در محیطهای با دمای بالا مقاومت کنند.
- هزینه. مانند سایر محصولات آجری تخصصی، آجرهای نسوز گرانتر از آجرهای معمولی هستند، بنابراین بهتر است برای پروژههای خاص رزرو شوند.
- پیچیدگی نصب. آجرهای نسوز به تکنیکهای نصب و ملات تخصصی نیاز دارند، بنابراین همیشه برای یک نصاب بهترین نیستند.
آجر هوشمند Porotherm
آجرهای توخالی که اغلب به عنوان «آجر اِکو» نامیده میشود، روشی هوشمندانه برای استفاده از خاک رس طبیعی برای ساخت آجرهای توخالی است. این آجرهای توخالی میتوانند به صورت افقی یا عمودی سوراخ شوند. این نوع آجرها، مدرنتر هستند و در بسیاری از پروژههای مسکونی و تجاری استفاده میشوند. استحکام بالا، عایق حرارتی و 100% سازگار با محیط زیست، همگی با هزینه کمتر از حد معمول، آن را در میان انواع مختلف آجرهای مورد استفاده برای خانهها، بهترین میکند.
طبقهبندی و کاربرد آجر بر اساس روش ساخت
این محصول بر اساس روش ساخت دارای انواع زیر است:
- آجر اکسترودشده. این آجر، با فشار دادن خاک رس و آب به داخل قالب فولادی با شکل و اندازه بسیار منظم و سپس برش ستون حاصل با سیم به واحدهای کوتاهتر قبل از پخت ایجاد میشود. آجر اکسترودشده، در ساختوسازهایی با بودجه محدود استفاده میشود. دارای سه یا چهار سوراخ است که تا 25 درصد حجم این محصول را تشکیل میدهد.
- آجر قالبی. محصول موردنظر به جای اینکه در دستگاه باشد، در قالبهای مخصوص و با دست شکل میگیرد. آجرهای قالبی بین 65-50 میلیمتر فورا و به راحتی در دسترس هستند، اما سایزها و اشکال دیگر 8-6 هفته پس از سفارش قابل تهیه هستند.
- آجر فشرده خشک. این روش، از روشهای سنتی تولید این محصول است که از فشردهسازی خاک رس در قالب ساخته میشود.
طبقهبندی آجرها بر اساس شکل
این محصول ها بر اساس شکل به انواع زیر تقسیم میشوند:
- آجر پوزهای (Bullnose Brick) به صورت زوایای گرد قالبگیری میشوند. آنها برای زاویه خارجی یک دیوار یا ساختمان استفاده میشود.
- آجر هواکش (Air Brick) دارای سوراخهایی برای گردش هوا هستند. آنها در کفهای معلق و دیوارهای حفرهای استفاده میشود.
- آجر کانالی (Channel Brick) به شکل ناودان یا کانال قالبگیری میشود و معمولا در زهکشی مورد استفاده قرار میگیرد.
- آجر کتیبهای (Coping Brick) انواع مختلفی دارد و میتواند نیمهگرد، پخدار، زینی یا زاویهدار باشد که بر اساس ضخامت دیوار متفاوت است.
- آجر کپینگ (Capping Brick) برای درپوش بالای جانپناهها یا دیوارهای مستقل استفاده میشود.
- آجر منحنی (Curved Brick) به شکل منحنی است و از آن در قوسها، روسازیها و غیره استفاده میشود.
- آجر توخالی (Hollow Brick) حدود یک سوم وزن آجر معمولی است. به آنها محصول سلولی یا حفرهای نیز میگویند. ضخامت آنها از 25-20 میلیمتر است. این آجرها راه را برای ساختوساز سریعتر هموار میکنند، زیرا در مقایسه با آجرهای معمولی میتوان آنها را به سرعت چید. آنها در پارتیشنبندی استفاده میشوند.
- آجر کف فرش (Paving Brick) حاوی مقدار مناسبی آهن هستند. آهن در دمای پایین، آجرها را منجمد میکند. آنها در کف پارک یا باغها، استفاده میشوند. این آجرها در برابر اثر سایشی مقاومت کرده و در نتیجه کف را کمتر لغزنده میکنند.
- آجر سوراخ دار (Perforated Brick) دارای سوراخهای استوانهای بوده از نظر وزن بسیار سبک هستند. روش تهیه آنها نیز آسان است. آنها نسبت به سایر آجرها، خاک رس کمتری مصرف میکنند. این آجرها میتوانند اشکال مختلفی مانند گرد، مربع، مستطیل داشته باشند. آنها در ساخت پانلهای سبکوزن یا دیگر سازهها استفاده شوند.
- آجر مهندسی (Engineering Brick) انواع مختلفی دارند و برای اهداف خاصی ساخته میشوند. به عنوان مثال، برخی، برای درها و پنجرهها، برخی دیگر برای ساختوسازهای مهندسی عمران مانند فاضلاب، منهول و یا دیوارهای حائل ساخته میشوند. یا مثلا آجرهای نسوز برای دودکش، آجرهای زینتی برای استفاده برای قرنیزها، کربلها و از آجرهای قوسی در قوسها استفاده میشود.
طبقهبندی کاربرد آجر بر اساس کیفیت
آجرها بر اساس کیفیت به انواع زیر تقسیم میشوند:
آجر درجه یک (First Class)
آجرهای درجه یک، اندازه استانداردی دارند و به رنگ زرد یا قرمز یکدست وجود دارند. به دلیل پخت کافی، دارای بافت منظم و شکل یکنواختی هستند. ظرفیت جذب آنها کمتر از 10 درصد است، قدرت خرد کردن 280 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع (متوسط) است که 245 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع (حداقل) است. شوره نمیزند. هنگامی که با محصول مشابه دیگر یا چکش برخورد میکند، صدایی فلزی منتشر میکند. عاری از سنگریزه، شن یا مواد آلی است. به طور کلی در ساختمانی با دوام طولانی، مثلاً 100 سال، برای ساختمان در معرض یک محیط خورنده و یا برای ساخت سنگدانههای درشت بتن استفاده میشود. برای خواندن مقاله ی خمکاری لوله کلیک کنید.
آجر درجه دو (Second Class)
اندازه این نوع آجرها استاندارد است و به رنگ زرد یا قرمز یافت میشود. به خوبی پخته است، کمی بیش از حد پختن قابل قبول است. شکل منظمی دارد؛ شوره زدن آن قابل ملاحظه نیست. ظرفیت جذب بیش از 10% اما کمتر از 15% است. قدرت خرد کردن آن 175 کیلوگرم بر سانتی متر مربع (میانگین) است که حداقل آن 154 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. هنگامی که با محصول مشابه دیگری یا چکش برخورد میکند، صدایی فلزی منتشر میکند. همچنین در برابر خراشیدگی با ناخن، از مقاومت خوبی برخوردار است. برای ساخت ساختمانهای یک طبقه، سوله موقت زمانی که دوام مورد نظر بیش از 15 سال نباشد، استفاده میشود.
آجر درجه سه (Third Class)
شکل و اندازه این محصول درجه سه منظم نیست. رنگ آن ملایم و به رنگ قرمز روشن است. آجر درجه سه، به طور کامل، پخته نشده است. شوره زدن در آن به کرات اتفاق میافتد. بافت غیر یکنواختی دارد. ظرفیت جذب آن بیش از 15 درصد، اما کمتر از 20 درصد است. قدرت خرد کردن آن 140 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع (میانگین) است که حداقل قدرت خرد کردن 105 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. هنگامی که با محصول مشابه دیگر یا با چکش برخورد میکند، صدایی بم منتشر میکند. اگر سطح آن با ناخن خراش داده شود، اثر آن باقی خواهد ماند.
سخن پایانی
این محصول یکی از پر کاربرد ترین مصالح در صنعت ساختمان سازی است و انواع مختلفی دارد که در این مقاله با آن آشنا شدید ، شما میتوانید برای مشاهده قیمت بهروز انواع محصولات فولادی مثل میلگرد تیرآهن و تمامی مقاطع، از اطلاعات به روز سایت آهن یک دو سه بهرهمند شوید. گروه آهن یک دو سه، فعالیت خود را از سال ۱۳۶۹ آغاز کرده و در حال حاضر از طریق شماره تلفن ۰۲۱۲۲۳۳۶۰۶۰ از شنبه تا پنجشنبه پاسخگوی مشتریان و علاقهمندان است.