آرماتور چیست؟ فرآیند تولید انواع آرماتور

آرماتور چیست؟ این سوالی است که شاید اگر وقتی واژه میلگرد و آرماتور را به کار می‌برید، کمی صبر کنید به آن برخورد خواهید کرد. به هر حال در صنعت ساختمان‌سازی، واژه‌های میلگرد و آرماتور خیلی به کار می‌روند، اما معمولا اشتباهات زیادی حول آن‌ها وجود دارد. خیلی‌ها هستند که آرماتور و میلگرد را به اشتباه، معادل همدیگر فرض می‌کنند. خیلی‌ها هم هستند که بدتر از این، یعنی آرماتور و میلگرد را به جای همدیگر (برعکس) فهمیده‌اند.
در هرصورت، با توجه به اینکه آرماتور و میلگرد دو سازه مهم فلزی هستند که در صنعت ساختمان‌سازی هم کاربرد بالایی دارند، امروز قرار است به مرور آن‌ها بپردازیم. پس با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید. قرار است مرور کنیم که میلگرد چیست؟ آرماتور چیست؟ میلگرد و آرماتور چه کاربردهایی دارند؟ و فرآیند تولید انواع آرماتور چیست؟

تعریف آرماتور

نسبت آرماتور و میلگرد، برخلاف بند بالا که ترساندیمتان، خیلی هم ساده است. درواقع آرماتور یک نوع محصول و ارزش افزوده از میلگرد محسوب می‌شود. حالا چه میلگردی؟ میلگردی که تحت عملیات حرارتی خاصی تغییر شکل پیدا کند و به صورت شبکه‌ای به میلگردهای دیگری متصل شود، آرماتور نامیده خواهد شد. به همین راحتی. کاربرد آرماتور چیست؟ استفاده داخل بتن مسطح و یا سازه‌های دیگر بتنی ساختمان.

اگر هم یادتان نیست خود میلگرد چه بود، دوباره دوره کنیم. میلگرد (به زبان انگلیسی: rebars) پروفیلی از جنس فولاد است که سطح مقطعی دایره‌ای شکل و توپر داشته باشد. این میلگردها در سایزهایی متنوع تولید می‌شوند (از نظر قطر مقطع) و برای افزایش استحکام بتن، داخل مقاطع سطحی یا متقاطع بتن کار گذاشته می‌شوند. بنابراین می‌توانیم میلگرد را یکی از مصالح اصلی ساختمان‌سازی به حساب بیاوریم.

حالا با این تفاصیل، احتمالا آرماتور را بهتر درک کنید. پس به آرماتور بازگردیم. آرماتور (به زبان انگلیسی: reinforcement rebar)، متصل شده این میلگردها طبق یک نقشه مشخص است. پس باز اگر فرآیند را ساده کنیم، میلگردها طبق عملیات مشخصی از برش‌کاری و خمکاری و یا جوشکاری به هم دیگر بسته می‌شوند تا آرماتور پدید بیاید.
یکی دیگر از نام‌های آرماتور، «میلگرد مسطح» است. زیرا اگر میلگرد هنوز در قطعات بتن استفاده نشده باشد، یعنی هنوز خم و برشی پیدا نکرده باشد، با استفاده از سیم بسته نشده باشد و یا در سازه استفاده نشده باشد، میلگرد است. اما زمانی که این کارها را روی میلگرد انجام داده و آن را مسلح کنیم، صاحب آرماتور شده‌ایم.

تفاوت میلگرد و آرماتور چیست؟

اگر هنوز برایتان تفاوت میلگرد و آرماتور چیست؟ واضح نشده است، این قسمت را بخوانید. قول می‌دهیم که موضوع مرتفع شود!

میلگرد و آرماتور، از یک جنس هستند. هردوی این چیزها از مصالح ساختمانی به شمار می‌روند. آن هم مصالحی که برای تقویت و تثبیت بتن و سازه‌های آن به کار می‌روند.

میلگرد یک نوع استوانه توپر از جنس فولاد است. استوانه‌ای که در طول و قطرهای مختلفی تولید می‌شود. میلگردها معمولا در قالب بسته‌هایی چندتایی کنار هم و بدون شبکه خاصی عرضه و فروخته می‌شوند. کاربرد میلگرد در قطاع ساختمانی و برای تثبیت و تقویت است. باید جهت این امر، آن‌ها را به صورت عمودی و افقی به همدیگر بست و با پیچ و مهره به سازه تثبیت کرد یا با اتصالاتی کنار هم قرار داد.
و اما حالا بهتر بفهمیم که آرماتور چیست؟ و از دل این موضوع بفهمیم فرق میلگرد و آرماتور چیست؟ آرماتور (به معنای عام) مفهومی کمی گسترده‌تر از میلگرد است. درواقع کلیه عناصری

 که سازه‌های بتنی را تقویت می‌کنند، درمجموع آرماتور نامیده شده‌اند. بنابراین در آرماتور می‌شود از میلگرد یا شبکه آرماتوری استفاده شود.

حالا شاید برایتان سوال پیش بیاید که شبکه آرماتوری چیست؟ باید گفت که شبکه آرماتوری یک توری از میلگردهایی است که به وسیله اتصالاتی میانی به همدیگر بافته شده باشند. کاربرد آرماتور مذکور، در انواع پل‌ها، ساختمان‌های بزرگ، تونل‌ها و... است.

شبکه آرماتوری از همه انواع آرماتور صاحب استقامت و قدرت بیشتری است؛ زیرا مساحت بیشتری را پوشش می‌دهد و تنش‌ها را یکنواخت توزیع می‌کند. به طور کل پس میلگرد یک عنصر خاص است. اما آرماتور یک مفهوم که می‌تواند با این عنصر خاص (خود میلگرد) یا شبکه آرماتوری همراه باشد.

آرماتوربندی چیست؟

به فرآیندی که در آن میلگرد یا سایر عناصر مورد نیاز برای آرماتور، ابتدا کنار هم چیده شده، سپس به وسیله جوشکاری کردن، بست زدن و... به همدیگر متصل می‌شوند، آرماتوربندی گفته می‌شود. آرماتوربندی یکی از کارهای محبوب و متداول در ساختمان‌سازی امروزه به شمار می‌رود. البته آرماتوربندی وجهی مکمل از بتن‌ریزی است. بنابراین نمی‌شود که در طراحی سازه، یکی از این‌ها را درنظر گرفت. زیرا این دو تنها در کنار هم معنا می‌یابند.

منظور از بتن را هم که قطعا می‌دانید، مگر نه؟ بتن یکی از پرکاربردترین مصالحی است که در ساختمان‌های ریز و درشت به کار می‌رود. منظور از بتن، مخلوطی ترکیب شده از سیمان، سنگ‌دانه ماسه و شن است.

کاربرد آرماتور چیست؟

حالا که با خود آرماتور خوب آشنا شدیم، بیایید تا کمی با کاربرد آرماتور یا به عبارت بهتر مزایای آرماتور آشنا شویم. به اختصار می‌شود به موارد زیر اشاره کنیم:

• بتنی که به آرماتور مجهز شود، خیلی پرقدرت‌تر، پایدارتر و مستحکم‌تر از بتن ساده خواهد بود.
• استفاده از آرماتور باعث می‌شود تا شکل دادن دلخواه به بتن بسیار ساده شود.
• اگر به فکر تعمیر و مرمت ساختمان در آینده هستید، باید بگوییم که هزینه نگهداری و مرمت ساختمان با آرماتوربندی بسیار پایین خواهد آمد.
• استحکام کششی بتن آرمه به همراه آرماتور خیلی بالا خواهد رفت.
• با وجود آرماتور، سیل و آتش‌سوزی احتمالی، راه نفوذ کمتری به ساختمان شما خواهند داشت.

سازه‌های بتنی (بتن و آرماتور) نیاز به مهارت کمتری نسبت به سازه فلزی (تیرآهن) برای اجرا و ساخت مطلوب دارند.

آرماتوربند کیست؟

آرماتوربند کسی است که آرماتور را می‌بندد! ساده‌تر از این نمی‌شد گفت! جدای از شوخی، آرماتوربند معمولا کسی است که سازه‌های آرماتوری را به هم متصل کرده، در جایگاه مناسب قرار داده و از آن‌ها محافظت می‌کند. البته که آرماتوربند با نام‌های آهنگر و میلگردکار نیز شناخته شده است.

فرآیند آرماتوربندی البته خیلی هم ساده نیست. این فرآیند شامل بارگیری آرماتورها، بارانداز کردن آرماتورها، نقشه‌خوانی اسکلت آرماتور، اندازه‌گیری و برش زدن میلگرد، خم کردن، جوش دادن قلاب کردن و بست زدن میلگردها، برآورد وزنی و طولی میلگردها و مونتاژ کردن سرتاسری میلگردها برای رسیدن به آرماتور خواهد بود.
پس احتمالا با مطالعه بند بالا فهمیده‌اید که آرماتوربند، به هیچ عنوان یک کارگر ساده که صرفا عمل می‌کند نیست! اتفاقا آرماتوربند بیشتر باید بخواند و تجزیه تحلیل کند تا اینکه کار کند. البته اخیرا و در طول مدرنیته‌سازی تمام صنایع، دستگاهی به نام آرماتور زن اتوماتیک نیز به صنعت ساختمان‌سازی وارد شده است. اما هیچ‌چیزی نمی‌تواند جای ظرافت و دقت آرماتوربند انسانی را بگیرد.

فرآیند تولید آرماتور چیست؟

حالا به نظر دیگر وقتش رسیده که جزئیات بستن آرماتور و فرآیند تولید آرماتور را به صورت مرحله به مرحله با هم مرور کنیم.

خم کردن و برش میلگردها

اول از هرچیزی بایستی به خمکاری و برشکاری میلگردها جهت آماده‌سازی اولیه میلگرد برای آرماتورسازی بپردازیم. برشکاری به دو نوع اصلی انجام می‌شود. یکی از انواع برش میلگرد، با قیچی است و دیگری آن‌ها با سنگ فرز است. معمولا برای برش میلگردهای عادی از قیچی استفاده می‌شود. اما میلگردهای قطور را نمی‌شود با قیچی برید و به سنگ فرز نیاز است.

خمکاری میلگرد هم کار دیگری است که به کمک اهرم دستی و دستگاه خم زن انجام می‌شود. این کار برای نیل به بهترین هندسه آرماتوری انجام می‌شود. باید توجه داشته باشید که هرکدام از این کارها، با وجود ساده بودن ظاهری، نه‌تنها قواعدی خاص دارند، بلکه تحت برخی شرایط ممنوع هستند!

برای مثال این فرآیندها باید در دمای معمولی هوا انجام بگیرد و هوابرش ممنوع است. برش و خم در دمای زیر 5 درجه سانتی گراد هم بالکل ممنوع است.

آرماتور اسپیرال

احتمالا می‌دانید که آرماتوربندی، یک حالت از بسته شدن است که می‌تواند به طول یا به عرض باشد. یکی از حالات خاص عرضی در آرماتوربندی، آرماتور اسپیرال یا دورپیچ نام دارد. آرماتور اسپیرال، در اصل آرماتوری گرد و دایره‌ای است. این آرماتور که با نام آرماتور ستون نیز شناخته می‌شود، مقاومت بتن داخلی سازه را بسیار بالا می‌برند.

آرماتوربندی راه‌پله بتنی

آرماتوربندی راه‌پله بتنی نیز یکی دیگر از مراحل در ساختمان‌سازی است. در راه‌پله بتنی حتما بایستی از میلگرد و آرماتور جهت تقویت بافت استفاده شود. اگر از آرماتور در راه‌پله بتنی استفاده نکنید، راه‌پله امکان دارد که ترک بخورد، تغییر شکل بدهد، خم بشود، قابلیت باربری زیادی را نداشته باشد و وزن خوبی را تحمل نکند.

برای آرماتوربندی راه‌پله، بایستی قبل از اینکه قالب بندی کنید اقدام شود. ابتدا آرماتور را می‌بندند و سپس راه‌پله قالب گرفته می‌شود و بتن‌ریزی انجام می‌شود. آرماتوربندی راه‌پله شامل آرماتور نیم‌طبقه، آرماتور رمپ، آرماتور پاگرد راه‌پله و... هم خواهد بود و صرفا محدود به پله‌ها باقی نخواهد ماند.

آشنایی با کوپلینگ آرماتور

آخرین مبحثی که راجع به آن صحبت خواهیم کرد، کوپلینگ آرماتور است. و اما کوپلینگ آرماتور چیست؟ باید گفت که کوپلینگ در اصل فرآیند اتصالاتی است که در طول متن بارها راجع به آن صحبت کردیم.

یعنی قطعاتی که مخصوص بستن و آماده‌سازی آرماتور هستند (با نام کوپلر) وقتی به میلگردها بسته می‌شود و آرماتور پدید می‌آید، اصطلاحا کوپلینگ آرماتور رخ داده است.

مزایای کوپلینگ آرماتور عبارت است از:

• راحتی اجرا کردن
• یکنواخت بسته شدن سازه‌ها
• صرفه اقتصادی به دلیل کاهش مصرف میلگرد
• امکان اتصال میلگرد سایز متفاوت به همدیگر
• محدودیت نداشتن انتخاب انواع میلگرد به دلیل کمک کوپلینگ
•  پایین آوردن حجم میلگرد و درنتیجه بالا رفتن حجم برای پذیرش بتن

کلام آخر

امیدواریم که با مطالعه مطلب حاضر به درک بهتری نسبت به اینکه آرماتور چیست؟ آرماتوربندی چیست؟ آرماتوربند کیست؟ و نهایتا تفاوت بین میلگرد با آرماتور رسیده باشید.

به هر حال آرماتوربندی یکی از اصولی‌ترین روش‌ها برای ساخت سازه‌های بتنی مقاوم است و اگر در این حوزه فعالیت می‌کنید، باید درک خوبی از فرآیند آن داشته باشید. موفق باشید.

سوالات متداول:

1-آیا میلگرد انواع مختلفی دارد؟ یا همیشه یک شکل است؟

خیر. میلگرد یک شکل نیست و انواع مختلفی دارد. چهار شکل از میلگرد، معمولا متداول‌تر از بقیه بوده و هستند. میلگرد فولاد کربن اروپایی، میلگرد روکش اپوکسی، میلگرد گالوانیزه و نهایتا میلگرد پلیمر تقویت شده با الیاف شیشه و فولاد زنگ نزن، این چهار نوع میلگرد هستند. به همین خاطر، آرماتور نیز شامل انواع آرماتور خواهد شد. همان‌طور که در بالا هم مرور کردیم.

2-از کجا بفهمیم که جنس میلگرد چیست؟

هر میلگردی در هرجایی که تولید می‌شود، تولیدکننده وظیفه دارد تا علائمی را رویش حک کند. این علائم مانند شناسنامه میلگرد هستند و به طور معمول در نزدیک به انتهای میلگرد حک شده‌اند. علامت مانند یک کد است که هر بخش آن معنایی خاص دارد. شکل S معمولا به معنای فولاد کربن است. شکل W به معنای آلیاژ کم فولاد است. معمولا یک حرف دیگر برای نام شرکت تولیدی و یک عدد که میزان مقاومت کششی است هم روی میلگرد حک شده است.

3-کار آرماتوربندی به چه ابزاری نیاز دارد؟

همان‌طور که بالا هم اشاره کردیم، معمولا به خم کن میلگرد، وسایل برش میلگرد (مانند قیچی و فرز) و طبقه میلگرد برای آرماتوربستن نیاز خواهیم داشت.